శ్రీనివాస్ కళ్యాణ్ చక్రవర్తి
స్వాతంత్య్రం వచ్చి దశాబ్దాలు గడిచినా, హిందూ మూలాల వారసత్వ కట్టడాలు ఇప్పటికీ శిథిలావస్థలో ఉండడంలో ఆశ్చర్యమేముంది?
దాదాపు ఒక దశాబ్దం పాటు క్రియాశీల సోషల్ మీడియా తర్వాత, మేల్కొన్న హిందువులు ఇప్పుడు ప్రాచీన భారతీయ నాగరికత వారసత్వాలపై విభజన అనంతర పాలకుల అనేక కుట్రలను బహిర్గతం చేస్తున్నారు. పవిత్ర సోమనాథ్ ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించడంలో ఎదురైన అడ్డంకుల బాధాకరమైన కథను వివరిస్తూ ప్రసిద్ధ మున్షీ లేఖ, దేవత (ప్రాణ-ప్రతిష్ఠ) ప్రతిష్ఠాపనలో భాగమైనందుకు భారతదేశ మొదటి రాష్ట్రపతి డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ చెల్లించిన భారీ మూల్యం వంటి అంశాలు వెలుగులోకి వస్తున్నాయి.
ఏది ఏమైనప్పటికీ, సోమనాథ్ పునరుద్ధరణ గాథలోని చేదు సన్నివేశాల తర్వాత, మన నాగరికత ఇతర పురాతన భౌగోళిక- ప్రాదేశిక ఆనవాళ్ళకు సంభవించిన హేయమైన పరిణామాలపై తక్కువ శ్రద్ధ చూపడం జరిగింది. శ్రీకృష్ణుని పవిత్ర స్థలానికి గౌరవప్రదమైన నివాళులర్పించడంలో సర్దార్ పటేల్, కె.ఎం.మున్షీ, వి.ఎన్.గాడ్గిల్‌ల గణనీయమైన సాఫల్యం కొంతమంది పాలకులకు నిగూఢమైన ఉద్దేశ్యాలకు రుచింపలేదు.
ఈ విజయం ఇతర పురాతన వారసత్వ వారసత్వాలకు ప్రతికూల పరిణామాలకు దారి తీసింది ఎలా అనేది కాంగ్రెస్- ముస్లిం- కమ్యూనిస్ట్ త్రయం 1947 తర్వాతి మతతత్వ ఆలోచనాపరుల కొంతమంది ముఖ్య ఆటగాళ్ల మాటలు, చర్యలు, రహస్య డిజైన్లు వెల్లడయ్యాయి. 1947 అర్ధరాత్రి స్వాతంత్ర్యం, పురాతన భారతీయ చారిత్రక ప్రదేశాలను మరింత లొంగదీసుకోవడానికి, పాతిపెట్టడానికి తీవ్రమైన రాజకీయ కుట్రల విచారకరమైన సూర్యోదయాన్ని చూసింది. ‘నేర్చుకున్న, విముక్తి పొందిన, లౌకిక’ వ్యక్తులు అధికారంలో ఉన్నందున సోమనాథ్ పునరుద్ధరణలో స్థిరమైన అడ్డంకులు ఆశ్చర్యకరంగా ఉన్నాయి.
భారతీయ పురావస్తు సర్వే (ఎఎస్ఐ) ‘రక్షణ’ ముసుగులో భారతీయ ప్రదేశాలు ఎందుకు శిథిలావస్థలో ఉన్నాయో ఇది బయటకు తెస్తుంది. ఎఎస్ఐ ‘భూమిపై’ పురాతన చారిత్రక వాస్తవాలను ప్రదర్శించే ప్రయత్నాలను మతపరంగా అడ్డుకుంది. ‘నియమాలను’ ఉదహరిస్తూ ప్రముఖ ప్రదేశాలను డిజిటల్‌గా పునరుద్ధరించింది. హస్తినాపురం, కంపిల్య, ఇంద్రప్రస్థ, శిశుపాల్‌గాత్, రాఖీగర్హి, అసంఖ్యాకమైన ప్రదేశాలను రక్షించిన ఎఎస్ఐ దయనీయ స్థితి, ముస్లిం నిర్మాణాల నిర్వహణకు వెచ్చిస్తున్న భారీ మొత్తాలతో పోలిస్తే, ప్రాచీన వారసత్వాలను బలవంతంగా అణచివేసే విధానం గురించి ఒక ఆలోచన ఇస్తుంది.
ప్రపంచంలోని పురాతన నాగరికత అద్భుతమైన గతం పునరుజ్జీవనానికి వారు ఇప్పటికీ నిరంతరం అడ్డుకునేంత రహస్యంగా ఎఎస్ఐ నియమాలలో పొందుపరచారు. అయితే మధ్యయుగ నిర్మాణాలను పునరుద్ధరించడంలో, ప్రోత్సహించడంలో మిలియన్ల మందిని పంపుతున్నారు? ఈ పక్షపాత ధోరణికి మూలం ఏమిటి?
నెహ్రూ క్యాబినెట్‌లోని ప్రముఖ మంత్రి మున్షీ, కూల్చివేసిన సోమనాథ్ దేవాలయం వేదనకరమైన స్థితిని రాశారు. దాని లొంగిపోని దృఢత్వాన్ని ఎత్తిచూపారు. అది “అపవిత్రం చేయబడింది, కాల్చివేయబడింది దెబ్బతింది”, … మాకు అవమానం, కృతజ్ఞతా స్మారక చిహ్నంగా ఉంది.” ప్రతి పురాతన చారిత్రక ప్రదేశంలో వేదన ప్రతిధ్వనిస్తుంది, అది ‘శిథిలాలలో’ ఉండవలసి ఉంటుంది.
స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన వెంటనే హోంమంత్రి సర్దార్ పటేల్ సోమనాథ్ ఆలయ శిధిలాలను సందర్శించారు. అదే రోజు సాయంత్రం ఒక బహిరంగ సభలో, ఆయన ‘…ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించాలని, మందిరాన్ని ప్రతిష్టించాలని భారత ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది” అని ప్రకటించారు. ఢిల్లీకి చేరుకుని, ఆయన గాంధీని కలిసి, చిరకాల వాంఛ అయిన ఈ ప్రాజెక్టు కోసం ఆయన ఆశీస్సులు తీసుకున్నారు.
అయ్యో, ముగ్గురు దిగ్గజాలు సర్దార్, మున్షీ, గాడ్గిల్ తమ ప్రయత్నాలను దెబ్బతీయడానికి వేచి ఉన్న ప్రేరేపిత రాజకీయ వ్యూహాల గురించి వారికి తెలియదు. అప్పటి విద్యా మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలోని సంస్కృతికి బాధ్యత వహిస్తున్న విద్యా మంత్రి మౌలానా ఆజాద్ సోమనాథ్ ఆలయ అవశేషాలను భారత పురావస్తు శాఖ (ఎఎస్ఐ) కింద ‘శిథిలాలు’గా ఉంచడాన్ని వ్యతిరేకించారు.
హిందూ ప్రాచీన పవిత్ర స్థలాలను విస్మరించడాన్ని కొనసాగించడాన్ని సూచించడం చాలా స్పష్టంగా ఉంది, 1947లో జామా మసీదులో మౌలానా చేసిన ప్రసంగం భయంకరమైన రిమైండర్, భారతదేశంలోని ముస్లింల సమ్మతి లేకుండా ప్రభుత్వం ఎటువంటి ప్రధాన నిర్ణయం తీసుకోదు. ‘ప్రగతిశీల’ నెహ్రూ మౌలానాను సమర్థించారు.
ఈ విషయం మహాత్మా గాంధీకి చేరింది. అతను ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించాలని వ్యూహాత్మకంగా అభిప్రాయపడ్డాడు. కానీ ప్రభుత్వ డబ్బుతో కాదు. అదే ఎఎస్ఐ ఆధ్వర్యంలోని ప్రభుత్వం భారతదేశం అంతటా ముస్లిం పుణ్యక్షేత్రాలు, మసీదుల పునరుద్ధరణలకు నిధులు సమకూరుస్తోందన్న పటేల్, మున్షీల వాదన ‘సెక్యులర్’-‘సర్వ ధర్మి’ నెహ్రూ-గాంధీ ద్వయానికి రుచించలేదు.
1948లో గాంధీ మరణానంతరం, 1950లో పటేల్ తర్వాత, నెహ్రూ ఈ ప్రాజెక్టుపై, మున్షీపై బహిరంగంగా విమర్శలు చేశారు. క్యాబినెట్ సమావేశంలో, లౌకిక ప్రధాని ఈ కార్యక్రమాలను ‘హిందూ పునరుజ్జీవనం’ అని పేర్కొన్నారు. డాక్టర్ మున్షీ దానిని భరించాడు, అయితే నెహ్రూ వితండ వాదనకు 24 ఏప్రిల్ 1951 నాటి ఘాటైన లేఖతో సముచితంగా ప్రతిస్పందించాడు.
ఇది నాగరికత, చరిత్ర, సంస్కృతితో రాజకీయ నాయకులు ఆడిన ఆటలను బహిర్గతం చేసే ప్రసిద్ధ చారిత్రక సాక్ష్యం. కానీ ఈ లేఖ కోసం, మన దేశం చారిత్రాత్మక వారసత్వ గమనాన్ని మార్చిన చారిత్రక నిర్ణయాల వాస్తవాలను కొద్దిమందికి తెలుసు. మున్షీ నిష్కపటమైన సమాధానం ఇలా పేర్కొంది: “… ప్రభుత్వం వేలాది మసీదులు, సమాధులకు సబ్సిడీలు, గ్రాంట్లు ఇచ్చింది. హిందూ దేవాలయాన్ని పునరుద్ధరించడానికి కొంచెం డబ్బు ఖర్చు చేస్తే అభ్యంతరం ఏమీ ఉండదు. నేను సెక్యులరిజం అంటే అన్ని మతాల సమానత్వం అని అర్థం చేసుకున్నాను…”
సర్దార్-మున్షీ-గాడ్గిల్ ల ఈ ‘సోమ్‌నాథ్’ విజయం భారత్‌కు లోతైన దురదృష్టకరమైన చిక్కులకు దారితీసింది. ఇది భారతదేశంలోని పురాతన ప్రదేశాలను తదుపరి పునరుద్ధరణ లేదా పునర్నిర్మాణం ముగింపును చూసింది. సోమనాథ్‌ను శిథిలావస్థలో ఉంచడం కోసం మౌలానా ఆలోచన, ఎఎస్ఐని సూక్ష్మంగా విస్తరించి, ఒక ట్రెండ్‌ను ప్రారంభించి, పురాతన భారతదేశపు అన్ని నిర్మించిన వారసత్వంలో (గుజరాత్‌కు చెందిన ‘అనివార్యమైన’ రాణి బౌలిని మినహాయించి) విస్తరించి ఉంది.
వాటిని ఎవరూ ప్రైవేట్‌గా పునర్నిర్మించలేని విధంగా ఎఎస్ఐ లోపల వాటిని మూటగట్టి ఉంచడం చాలా క్లిష్టమైనది. మౌలానా మధ్యయుగ, పురాతన వారసత్వం చారిత్రాత్మక ప్రదేశాలతో విభిన్నంగా ఆడటానికి ఒక రూపకల్పనను ప్రారంభించాడు. ఫలితంగా, ముస్లిం స్థలాలకు ప్రభుత్వ సహాయం కానీ పురాతన ‘ఇతిహాసా’ మైలురాళ్ల కోసం శిథిలావస్థలో నిద్రాణస్థితిలో ఉండటం ఆనవాయితీగా మారింది. ఇది భారతదేశంలోని నకిలీ- సెక్యులరిజం మూలాలను బహిర్గతం చేసింది. చిక్కులు ఇప్పటికీ ప్రతిధ్వనిస్తున్నాయి.
ఎఎస్ఐ క్రింద ఉన్న చారిత్రక మైలురాళ్ల దయనీయ పరిస్థితిలో కనిపిస్తుంది. కమ్యూనిస్టు పక్షపాతంతో ముడిపడి ఉన్న ఇంటాక్ (1984), ‘ముస్లిం ప్రపంచంలోని కమ్యూనిటీల పునరుజ్జీవనం’ లక్ష్యంగా ఉన్న ఇమామ్ ఎన్జిఓ అఘా ఖాన్ ట్రస్ట్ ఫర్ కల్చర్ (ఎకెటిసి 1988) వంటి ప్రభుత్వ ప్రమోట్ చేసిన సంస్థలతో ఎఎస్ఐ ద్వారా కూడా మాన్యుమెంటల్ మానిప్యులేషన్ ప్రారంభమైంది.
‘ఇస్లామిక్ ఆర్ట్ అండ్ ఆర్కిటెక్చర్ గౌరవం’. పురానా ఖిలా పాత చిత్రాలు, 1970ల నుండి, దాని శిథిలమైన శిధిలాలు ‘పూర్తిగా ముస్లిం’ స్మారక చిహ్నంగా మార్చబడ్డాయి. పాండవుల ఇంద్రప్రస్థాన్ని దాచిపెట్టి, అక్బర్ చరిత్రకారుడు అబుల్ ఫజల్ డాక్యుమెంట్ చేసిన దాని ప్రకారం ఆక్రమణదారుడు హుమాయూన్ స్వాధీనం చేసుకున్న ఇంద్రప్రస్థ పాండవ ఖిలాగా దాని పురాతన గుర్తింపును తారుమారు చేస్తూ హుమాయున్ ‘దిన్పనా’ అని కూడా తప్పుగా ప్రచారం చేశారు.
2018 చివరి నాటికి, పురాణ ఇంద్రప్రస్థ ఖిలాలోని ఒక ఐకానిక్ పాత భవనం ధ్వంసం చేసి, కొత్త ఎర్ర రాతి ముస్లిం భవనంను సృష్టించారు. అర్ధసత్యాల బాధితుడు, పురాణ ఇంద్రప్రస్థ ఖిలాలో ఈ పురాతన హిందూ కోట నుండి పాలించిన వందలాది మంది పాలకులను చూపించడానికి మ్యూజియం లేదు. చారిత్రక తప్పిదాలను సరిదిద్దడానికి, మన చారిత్రక ప్రయాణం వాస్తవ వారసత్వ మూలాలను పోషించడానికి భారతదేశం ఎదురుచూస్తోంది.
More Stories
బిజెపి అభ్యర్థి సుజనా చౌదరికి అమరావతి రైతుల మద్దతు
2 పేజీలతో వైసీపీ మేనిఫెస్టో విడుదల
బెంగళూరులో సగం మంది ఓటర్లు ఇంటికే పరిమితం