1947 ఆగస్టు 15న భారత్ స్వతంత్రం పొందిన సమయంలో భారత్‌లోని 562 రాచరిక రాష్ట్రాలు కూడా భారత్‌తో లేదా పాకిస్థాన్‌తో విలీనమయ్యే అవకాశాన్ని పొందాయి. హోం మంత్రి సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్, ఆయన కార్యదర్శి, ప్రసిద్ధ ఐసిఎస్ అధికారి విపి మీనన్‌లకు ప్రావిన్సులను విలీనం చేసే బాధ్యతను అప్పగించారు. సమర్థవంతమైన నాయకత్వం, అద్భుతమైన వ్యూహంతో వారిద్దరూ అసాధ్యాలను సుసాధ్యం చేశారు.
ఒక సంవత్సరంలోనే 562 సంస్థానాలు భారత్‌లో విలీనానికి సిద్దమయ్యాయి. కానీ అప్పటికీ భారత్‌లో విలీనం కాని ప్రాంతాలు ప్రధానంగా కాశ్మీర్, జునాగఢ్, హైదరాబాద్. వాటిలో, హైదరాబాద్ అతిపెద్ద రాచరిక రాష్ట్రం మాత్రమే కాదు, దాని మొత్తం భౌగోళిక ప్రాంతం యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్ కంటే చాలా పెద్దది. హైదరాబాద్ రాచరిక రాష్ట్రం ప్రస్తుత మహారాష్ట్ర, తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్, కర్ణాటక, ఛత్తీస్‌గఢ్ వంటి అనేక రాష్ట్రాలను కలిగి ఉంది.
హైదరాబాద్‌ను నిజాం అసఫ్ జాహీ వంశానికి చెందిన ఏడవ పాలకుడు నిజాం ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్ పరిపాలించారు. అయితే, నిజాం సలహాదారుల్లో ఒకరైన కాసిం రిజ్వీ చేతుల్లో నిజమైన అధికారం ఉంది. మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్ అని పిలువబడే శక్తివంతమైన సంస్థను నడుపుతూ కాసిం రజాకార్లుగా పిలువబడే తన స్వంత అనుచరుల ప్రైవేట్ సైన్యానికి నాయకత్వం వహించాడు.
రజాకార్ల సంఖ్య 20,000 నుండి 2 లక్షల మధ్య ఉంటుంది. ఈ రజాకార్ల ప్రకారం, హైదరాబాద్ స్వతంత్ర దేశంగా ఉండాలి. ఇక్కడ షరియా చట్టం అమలులో ఉండాలి లేదా పాకిస్తాన్‌లో విలీనం కావాలి. హైదరాబాదును రాడికల్ రజాకార్లు పాలించినప్పటికీ అక్కడి ప్రజలు వారి పాలనను వ్యతిరేకించడమే కాకుండా భారత్‌లో విలీనానికి కూడా సిద్ధంగా ఉన్నారు.
అలాగే, పాకిస్తాన్ హైదరాబాద్ ప్రాంతానికి 1500 కి.మీ దూరంలో ఉన్నందున, అందులో విలీనం కావడం అసాధ్యం కాగలదు. దానితో రజాకార్లు భయోత్పాత మార్గాన్ని అవలంబించారు. వారు హిందువులను లక్ష్యంగా చేసుకొని అమాయక ప్రజలను బలితీసుకోవడమే కాకుండా, బెంగాల్‌లో ప్రత్యక్ష-యాక్షన్ హింస సమయంలో లేదా అవిభాజ్య పంజాబ్ విభజన సమయంలో జరిగిన తరహాలో మహిళలు, బాలికల పట్ల కూడా దుర్మార్గంగా ప్రవర్తించారు. నిజాం ఈ దురాగతాలన్నింటినీ అనుమతించాడు.
హైదరాబాద్ సరిహద్దుల వెలుపల భారతీయ సైన్యాన్ని నిలిపి, హైదరాబాద్ పౌరులను న్యాయంగా చూసే స్టాండింగ్ ఒప్పందంపై సంతకం చేయమని హైదరాబాద్‌ను కోరాలని నాటి నెహ్రు ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. కానీ జాకార్ల తీవ్ర దురగాథలు, హింస కారణంగా నిజాం ఈ ప్రతిపాదనను అంగీకరించడానికి నిరాకరించాడు. బ్రిటిష్ వారితో ఉన్న సాన్నిహిత్యంను అడ్డుపెట్టుకొని భారత్ నడిబొడ్డున ఇస్లామిక్ రాజ్యం ఏర్పర్చుకోవాలని కలలు కనటమే కాకుండా, ఆ దిశలో చేయాల్సిన దుర్మార్గాలు అన్ని చేసాడు.
ముస్లిమేతర జనాభాపై దౌర్జన్యాలు రోజురోజుకూ పెరిగిపోతుండడంతో సైన్యం లేకుండా నిలుపుదల చేయలేమని గ్రహించి చివరకు సర్దార్ పటేల్ బలప్రయోగాన్ని ఆశ్రయించాల్సి వచ్చింది. `ఆపరేషన్ పోలో’ కింద సైనిక కార్యకలాపాలు 13 సెప్టెంబర్ 1948న ప్రారంభమయ్యాయి. భారతీయ సైన్యం రజాకార్లను యుద్ధభూమి నుండి పారిపోయేలా చేసింది. కేవలం నాలుగు రోజులలో నిజం సేనలను లొంగిపోయేటట్లు చేయడం ద్వారా భారత్ మధ్యలో అగ్గికుంపటి ఏర్పడకుండా పటేల్ కాపాడారు.
చివరకు 1948 సెప్టెంబర్ 17 సాయంత్రం 5 గంటలకు నిజాం కాల్పుల విరమణ ప్రకటించాడు . మేజర్ జనరల్ జయంత నాథ్ చౌధురి హైదరాబాద్ చీఫ్ ఆఫ్ ఆర్మీ స్టాఫ్, మేజర్ జనరల్ సయ్యద్ అహ్మద్ అల్ ఎద్రోస్ లొంగిపోవడాన్ని అంగీకరించారు. హైదరాబాద్ అధికారికంగా భారత్‌లో విలీనం చేయబడింది.
చారిత్రకంగా, 21 సెప్టెంబరు 1687న, గోల్కొండ సుల్తానేట్ మొఘల్ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు పాలనలోకి వచ్చింది. ఔరంగజేబ్ జనరల్ ఘజియుద్దీన్ ఖాన్ ఫిరోజ్ జంగ్ కుమారుడు మీర్ ఖమ్రుద్దీన్ చిన్ క్విలిచ్ ఖాన్ తన పూర్వీకులను మొదటి ఖలీఫా, అబూ బక్రీఫాకు ప్రకటించి రాష్ట్ర పాలకుడయ్యాడు. హైదరాబాదు మొఘల్ సామ్రాజ్యం చివరి అవశేషం.
ఇది ఉత్తరాన మధ్య ప్రావిన్సులు, పశ్చిమాన బొమాబి, తూర్పు -దక్షిణాన మద్రాస్‌లతో చుట్టుముట్టబడి ఉండడంతో కీలకమైన భౌగోళిక రాజకీయ ప్రాధాన్యత పొందింది. 16 మిలియన్ల జనాభా, రూ. 26 కోట్ల వార్షిక ఆదాయం, 82000 చదరపు మైళ్ల విస్తీర్ణం, స్వంత కరెన్సీని కలిగి ఉంది. బ్రిటీష్ పరిపాలన హైదరాబాద్‌ను ఇతర రాష్ట్రాలతో పోల్చితే ఎప్పుడూ భిన్నంగా వ్యవహరించలేదు.
నిజాం ఎల్లప్పుడూ బ్రిటిష్ పాలకుల ప్రతినిధిగానే వ్యవహరించాడు. రాష్ట్రంలోని 85% జనాభా హిందువులు. కానీ వారికి పౌర, పోలీసు, సైన్యంలలో కీలక పదవులు నిరాకరించేవారు. నిజాం ఏర్పాటు చేసిన 132 మంది సభ్యుల శాసనసభలో కూడా, ముస్లింలు మెజారిటీగా ఉన్నారు. జూన్ 3న బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం భారత్, పాకిస్థాన్ లను రెండు దేశాలుగా ఏర్పాటు చేసే ప్రణాళికను ప్రకటించిన తర్వాత, హైదరాబాద్ నిజాం ఉస్మాన్ అలీఖాన్ భారత్, పాకిస్థాన్‌ల రాజ్యాంగ సభలకు ఏ ప్రతినిధిని పంపకూడదని, స్వతంత్ర సార్వభౌమ రాజ్యంగా అవతరించాలని నిర్ణయించాడు.
హిందూ మెజారిటీ హైదరాబాదులో, నిజాం హిందువులకు ప్రాథమిక హక్కులు కూడా లేకుండా చేసాడు. హైదరాబాద్‌ను సార్వభౌమ ఇస్లామిక్ రాజ్యంగా మార్చేందుకు కుతంత్రాలు పన్నాడు. నిజాం ఎప్పుడూ బ్రిటిష్ వారికి ‘విశ్వసనీయ స్నేహితుడు’ గా ఉంటూ ఉండడంతో వారు సహితం ‘స్వతంత్ర హైదరాబాద్’ కు మద్దతుగా ఉండేవారు.
అయితే, స్వతంత్ర భారతంలో పరాయి పాలనలో ఉన్న హైదరాబాద్ ప్రజలు స్వేచ్ఛ కోసం ఉద్యమించడం ప్రారంభించడంతో నిజాం తన అణచివేత నియంతృత్వ పాలనను మరింత కఠినతరం చేసాడు. ఇతర ప్రాంతాల ముస్లింలను హైదరాబాద్‌లో స్థిరపడేటట్లు చేయడం ద్వారా నిజాం హైదరాబాద్‌లో ముస్లింల శాతాన్ని రెట్టింపు చేశాడు.
నిజాం సిడ్నీ కాటన్ వంటి విదేశీయుల సహాయంతో రహస్యంగా విమానాల ద్వారా ఆయుధాలను సంపాదించడం ప్రారంభించాడు. హైదరాబాద్ రాష్ట్రంలోని ఫ్యాక్టరీలన్నీ ఆయుధాల తయారీ యూనిట్లుగా మార్చాడు . ఒక వైపు అతను తన సైన్యాన్ని నిర్మిస్తూ, మరోవంక భారత ప్రభుత్వంతో శాంతి చర్చలు కూడా ప్రారంభించాడు. మతపరమైన ‘జిహాద్’ పేరుతో హిందువులపై విద్వేషాన్ని వ్యాప్తి చేయడం ద్వారా వారిపై దాడులను సహితం రెచ్చగొట్టడం ప్రారంభించాడు.
రజాకార్లు ప్రజలను దోచుకోవడం, మహిళలపై అత్యాచారాలు చేయడం ద్వారా ప్రతిచోటా భయాందోళనలను, భయాన్ని వ్యాప్తి చేయడం ద్వారా భీభత్స రాజ్యాన్ని విస్తరించారు. ఈ భయానక వాతావరణంలో కొన్ని చోట్ల ప్రజలు ధైర్యం కూడగట్టుకుని పాలకులను ధిక్కరించారు. క్రూరమైన నిజాం రాజ్యం, రజాకార్లు చేసిన దుర్మార్గాలు 1857 ప్రధమ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో బ్రిటీష్ సైనిక అడిహకారి నీల్ కంటే దారుణంగా పరిణమించాయి.
నీల్ భారతీయులను ఉరి తీసేవాడు. ఫిరంగులతో వారిపై కాల్పులు జరిపేవాడు. అయితే, నీల్ కూడా ప్రజలను సజీవ దహనం చేసిన సందర్భాలు లేవు. కానీ మనుషులను సజీవ దహనం చేసిన ఘనత రజాకార్లకే దక్కుతుంద. రాక్షసులు కూడా ఇలాంటి అనాగరిక చర్యలు చేసి ఉండరు.
రజాకార్లు, ప్రభుత్వ సిబ్బంది కలసి గ్రామాలపై దాడులు చేసి రాత్రులు దోచుకునేవారు. ఆడవాళ్ల చెవి రింగులు, ముక్కుపుడకలను లాగి లాక్కెళ్లి రక్తస్రావం చేసేవారు. మహ్మద్ అలీ జిన్నా 1947లో హైదరాబాద్‌కు వచ్చి పెద్ద బహిరంగ సభలో ప్రసంగిస్తూ రెచ్చగొట్టే వ్యాఖ్యలు చేసాడు . `హిందువులను కోడి మెడలు లాగేస్తాం. మేము వాటిని ముల్లంగిలాగా కోస్తాము’ అంటూ రజాకార్లను రెచ్చగొట్టాడు.
ఆ సమయంలో భారత ప్రభుత్వ ఏజెంట్ జనరల్ కె ఎం మున్షీ అక్కడ నివాసం ఉండేవారు. రెసిడెన్సీ భవనం హైదరాబాద్ సార్వభౌమ రాజ్యానికి ప్రతీక అని, అందుకే కేఎం మున్షీ భవనాన్ని ఖాళీ చేయకుంటే భవనాన్ని నేలమట్టం చేస్తామని రజ్వీ బెదిరించాడు. ఫలితంగా, నిజాం తన నివాసాన్ని రెసిడెన్సీ నుండి బోలారం ఇంటికి మార్చమని కెఎమ్ మున్షీకి ఆదేశాలు పంపాడు. రెసిడెన్సీ భవనం పోలీసు ప్రధాన కార్యాలయంగా మారింది.
అయితే, నిజాం ఎన్నడూ స్వతంత్ర రాజ్యాధిపతిగా లేడని గమనించాలి. ఎప్పుడు ఎవ్వరో ఒక రాజ్య వ్యవస్థకు సామంతంగా ఉండేవాడు. మొదట్లో మరాఠాలు, ఆ తర్వాత ఫ్రెంచ్, తరువాత బ్రిటీష్.. ఎవ్వరిది పెత్తనమైతే వారికి నమ్మకమైన సేవకుడిగా ఉండేవాడు. బ్రిటీష్ సామ్రాజ్యం భారత్ నుండి వైదొలగుతున్నందున, తమను నిస్సహాయంగా వదిలివేయవద్దని నిజాం బ్రిటిష్ వారిని వేడుకున్నాడు. ఆ సమయంలో వేగంగా మారుతున్న సంఘటనలలో, తన మతం ముసుగులో, నిజాం స్వతంత్రంగా ఉండటానికి అనేక ప్రయత్నాలు చేశాడు.
స్వతంత్ర భారతంలో తన రాజ్యాన్ని విలీనం చేయడం తనకు, తన రాజ కుటుంబాన్ని అవమానించడమేనని నిజాం భావించాడు. రాజ్యాంగపరమైన విషయాలపై అతనికి సలహా ఇవ్వడానికి, అతను ప్రత్యేకంగా ప్రసిద్ధ న్యాయవాది మాలెకన్‌ను ఆహ్వానించాడు. ప్రతిరోజు రుసుముగా రూ. 1 లక్ష చెల్లించాడు. తన పన్నాగంలో భాగంగా, ముస్లిం జనాభాలో ఇస్లామిక్ మతోన్మాదాన్ని ప్రేరేపించడానికి అతను ప్రతిదీ చేశాడు.
తన రాజ్యాన్ని చుట్టుముట్టిన స్వతంత్ర భారత రాష్ట్రాలు ఉండటం ప్రమాదకరమని అతను భావించాడు. దీని కోసం అతనికి ఓడరేవు అవసరం. అతను పోర్చుగీస్ ప్రభుత్వం నుండి గోవాను కొనుగోలు చేయడం గురించి కూడా ఆలోచించాడు. భారత ప్రభుత్వ విధానం తన సొంత ప్రణాళికలకు వ్యతిరేకంగా ఉందని అతను అర్థం చేసుకున్నాడు.
చాలా శక్తివంతమైన భారతీయ సైన్యంతో పోరాడడం అసాధ్యమని అతనికి తెలుసు. కాబట్టి, అతను తన సైన్యాన్ని విస్తరించడం, గెరిల్లా యుద్ధంలో వారికి శిక్షణ ఇవ్వడం వంటి ఇతర ప్రయత్నాలను ప్రారంభించాడు. అతను ముఖ్యంగా తన సరిహద్దులను కాపాడుకోవడానికి పఠాన్‌లను తీసుకువచ్చాడు. విమానాల్లో రహస్యంగా ఆయుధాలను దిగుమతి చేసుకునేందుకు సన్నాహాలు చేశాడు. అతను బీదర్, వరంగల్, రాయచూర్‌లలో విమానాశ్రయాలను పునరుద్ధరించాడు.
మరోవంక, హిందువులలో అగ్రవర్ణాలు, హరిజనుల మధ్య కుల వైమాశ్యాలను ప్రేరేపించి వారు పరస్పరం కలహాలతో విడిపోయేవిధంగా ప్రయత్నం చేసాడు. నిజాం మంత్రివర్గంలో ఆయనకు విధేయులైన హిందూ మంత్రులు ఉన్నారు. అతను భారత ప్రభుత్వం నుండి వచ్చిన అన్ని సానుకూల సూచనలను తిరస్కరిస్తూ దుర్మార్గపు ఎత్తుగడలను కొనసాగించాడు.
రజాకార్ల దురాగతాలు సమయంలో ఆర్ఎస్ఎస్ పాత్ర
రజాకార్ల దురాగతాల సమయంలో, 1946 ఆగస్టు 4 ఆదివారం, వరంగల్ పట్టణంలోని వరంగల్ కోటకు ఉత్తరం వైపున ఉన్న ఇంటి ఆవరణలో, స్వయంసేవకులు వరుసగా నిలబడి, `ఝండా ఊంచా రహే హమారా, విజయీ విశ్వ తిరంగా ప్యారా’ అని పాడుతున్నారు. జాతీయ జెండా గౌరవాన్ని కాపాడేందుకు తమ ప్రాణాలను త్యాగం చేస్తామని ప్రతిజ్ఞ చేస్తూ భారతీయ త్రివర్ణానికి వందనం చేశారు.
ఈ పాట అనంతరం ‘ఇంక్విలాబ్ జిందాబాద్, భారత్ మాతాకీ జై’, మహాత్మా గాంధీ కీ జై’ నినాదాలు ఆ ప్రాంతంలో మారుమోగాయి. నిజాం నాయకులకు చెందిన వరంగల్ కోట ప్రాంతంలో భారతీయ త్రివర్ణ పతాకాన్ని ఎగురవేసి స్వాతంత్య్ర గీతాలు ఆలపించడం అత్యంత ఆశ్చర్యకరం! పోలీసు చర్యకు ముందు, కొంతమంది యువకులు రజాకార్ల దురాగతాలకు వ్యతిరేకంగా పోరాడారు. ఉద్గీర్, దాని చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలను రక్షించారు.
వారి అద్భుతమైన ధైర్యం, పరాక్రమం, క్రమశిక్షణతో యువకులు ఐక్య పోరాట శక్తిగా రూపాంతరం చెందారు. సాయుధ రజాకార్లు, నిజాం సైన్యం, రోహిల్లాలు, పఠాన్‌లతో పోరాడారు. వీర పరాక్రమంతో ఆరు నెలలకు పైగా అనేక గ్రామాలను రక్షించారు. వారు శత్రువులతో ధైర్యంగా పోరాడారు. అనేక మంది రజాకార్లను, పోలీసు అధికారులను చంపారు. బీదర్ జిల్లాలో రైతు సంఘం రజాకార్లకు, పోలీసులకు ముప్పుగా మారింది. పోలీసు చర్య తర్వాత, మహిళలు వ్యవసాయం చేస్తున్నప్పుడు రైతు గెరిల్లాల పాటలు పాడేవారు.
More Stories
తెలంగాణలో ‘గాడిద గుడ్డు’ పాలన
వేముల రోహిత్ దళిత్ కాదు…. కేసు మూసివేత
దుమారం రేపుతున్న బెంగాల్ గవర్నర్ పై లైంగిక ఆరోపణలు