స్వపాలన, సుపాలన, స్వదేశీ గాంధీజీ మంత్రం 

అదే సమయంలో కొంతమంది పారిశ్రామిక వేత్తల చేతులలో ఆర్ధిక వ్యవస్థ కేంద్రీకృతం కావడాన్ని కూడా తిరస్కరించారు. వికేంద్రీకృత ఆర్ధిక వికాసం సూచిస్తూ అసలైన భారతీయ ప్రత్యామ్న్యాన్ని ప్రపంచం ముందు ఉంచారు.  గాంధీజీ కేవలం రాజకీయ స్వాతంత్య్రం పట్లనే దృష్టి కేంద్రీకరించలేదు. వివిధ రంగాలలో మనం అనుసరించవలసిన విధానాల గురించి దృష్టి కేంద్రీకరించారు. అందుకోసం భారతీయమైన ప్రత్యామ్న్యాలను మనముందుంచారు. అన్ని రంగాలలో నైతిక విలువలకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చారు.

మొదటి ప్రధాని జవహర్ లాల్ నెహ్రు నుండి ప్రస్తుత ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ వరకు గాంధీజీ ప్రవచనాలను ప్రస్తావిస్తూ, ఆయన మార్గంలో నడుస్తున్నట్లు చెప్పే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు. గాంధీ మృతి చెంది కూడా ఏడు దశాబ్దాలు దాటినా ఇంకా ప్రపంచం ఆయన చూపించిన మార్గం పట్ల ఆసక్తి కనబరుస్తున్నది. ప్రపంచంలో అనేకమంది నేతలు ఆయన నుండి స్ఫూర్తి పొందుతూ వస్తున్నారు.

గాంధీజీ బోధనల గురించి నేడు భారత దేశంలోకన్నా విదేశాలలో ఎక్కువగా అధ్యయనాలు జరుగుతూ ఉన్నాయి. గాంధీ గురించి విశేషంగా అధ్యయనం చేస్తున్న ప్రపంచంలోని మొదటి పది మందిలో ఇద్దరికీ ముంచి భారతీయులు కారని చెప్పవలసిందే. అంటే నేడు గాంధీ గురించి భారతీయులకన్నా విదేశీయులు ఎక్కువగా అధ్యయనం చేస్తున్నారు. తమ రాజకీయ అవసరాలకోసం గాంధీజీ పేరును ఇంకా ఉపయోగించుకొంటున్న నేతలు ఇప్పటికైనా ఆయన బోధనల సారాంశాన్ని అవసథం చేసుకొని, ఆ మార్గంలో నిరాడంబరమైన భారతీయ జీవనం గరిపే ప్రయత్నం చేయగలరని ఆశిద్దాం.

ప్రజలలో భావోద్వేగాలు రెచ్చగొట్టి రాజకీయ లబ్ది పొందే ప్రయత్నం చేయకుండా, నిర్మాణాత్మకమైన కృషి ద్వారా ప్రజలను మార్పు తీసుకువచ్చే ప్రయత్నం జరగాలి. అధికార కేంద్రీకరణను తిరస్కరించి, వికేంద్రికృత పాలనకు నడుం బిగించాలి. అంతర్గత ప్రజాస్వామ్యంకు ప్రాధాన్యత కల్పించి, లక్ష్య సాధనలో విలువలకు అత్యహిడ్క ప్రాధాన్యత ఇవ్వడమే గాంధీజీకి నిజమైన నివాళి కాగలదు.