ఆర్ బాల శంకర్, పూర్వ సంపాదకులు, ఆర్గనైజర్
రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్ (ఆర్ఎస్ఎస్) గురించి అందరూ విన్నారు. చాలా మందికి ఇది భారతదేశ పాలక పార్టీ అయిన భారతీయ జనతా పార్టీ వెనుక ఉన్న ప్రేరణ. కానీ భారతదేశంలో చాలా తక్కువ మందికి మాత్రమే వందేళ్ల క్రితం ఆర్ఎస్ఎస్ ను స్థాపించిన డాక్టర్ కేశవ్ బలిరామ్ హెడ్గేవార్ పేరు తెలుసు. దేశ చరిత్ర, దాని రాజకీయ పరిణామాలపై సుదీర్ఘ ప్రభావం చూపిన, ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద, అత్యంత శాశ్వతమైన సంస్థగా పరిగణించబడే ఒక సంస్థను స్థాపించిన, సమాజంలోని విస్తృత ప్రజానీకం స్వీకరించిన కొత్త సైద్ధాంతిక కథనాన్ని ముందుకు తెచ్చిన, సాధారణ ప్రజలకు తెలియని వ్యక్తి డాక్టర్ హెడ్గేవార్ లాంటి వ్యక్తులు చాలా తక్కువ.
డాక్టర్ హెడ్గేవార్ తనను తాను ముందుకు నెట్టకుండా తన సృష్టిని మాట్లాడని వ్యక్తిత్వం. ఆయన ఆర్ఎస్ఎస్ గా ప్రసిద్ధి చెందిన రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్ స్థాపకుడు. 1940లో మరణించే వరకు 15 సంవత్సరాలు దాని మొదటి సర్ సంఘచాలక్ గా ఆ సంస్థను నడిపించారు. ఆయన తన వారసుడు గురూజీ ఎంఎస్ గోల్వాల్కర్‌ను తదుపరి మూడు దశాబ్దాలలో భారతదేశంలోని ప్రతి మూలకు తీసుకెళ్ళారు.
డాక్టర్ హెడ్జర్ జీవితాంతం సంఘటనలతో నిండి ఉండే జీవితాన్ని గడిపారు. బాల్యంలో ఆయనలో దేశభక్తితో ఉజ్వలమైన ప్రభావం చూపారు. బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యవాదాన్ని బహిరంగంగా ఖండించారు. యుక్తవయస్సులోకి రాకముందే ఆయన క్వీన్ విక్టోరియా వజ్రోత్సవ వేడుకలను, ఎడ్వర్డ్ VII పట్టాభిషేక వేడుకలను బహిరంగంగా బహిష్కరించారు. యువకుడిగా ఆయన తిరుగుబాటుదారుడిగా, విప్లవకారుడిగా మారారు.
కాంగ్రెస్‌లో చేరి దాని ప్రాంతీయ కార్యదర్శి అయ్యారు. దానితో విసుగు చెంది తన సొంత సంస్థను ప్రారంభించారు. 51 సంవత్సరాల వయస్సులో ఆయన తుది శ్వాస విడిచే సమయానికి దేశవ్యాప్తంగా ఒకేలాంటి ఆలోచన కలిగిన దేశభక్తుల తరాన్ని రూపొందించారు. అనవసరమైన ప్రచారం తన లక్ష్యాన్ని దెబ్బతీస్తుందనే నమ్మకంతో ప్రచారం కోరుకోకుండా నిశ్శబ్దంగా పనిచేయాలని ఆయన పట్టుబట్టారు. అయినప్పటికీ ఆయన ఉన్నతమైన జీవితాన్ని గడిపారు.
ఆయన లోకమాన్య బాలగంగాధర తిలక్, కాంగ్రెస్ నాయకుడు డాక్టర్ మూంజీలతో సన్నిహితంగా ఉన్నారు. మహత్మా గాంధీని కలిశారు. 1934లో వార్ధాలో జరిగిన ఒక పెద్ద ఆర్ఎస్ఎస్ కార్యక్రమంలో ఆయనతో వేదికను పంచుకున్నారు. దేశంలో రాజకీయాల భవిష్యత్తుపై గాంధీజీతో చర్చలు జరిపారు. నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్‌తో కూడా సన్నిహితంగా ఉండే ఆయన, సంఘ్ ద్వారా తాను నిర్మించాలనుకుంటున్న భారతదేశం గురించి తన ఆలోచన గురించి వరుస సమావేశాల్లో ఆయనకు వివరించారు.
దేశంలోని అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన నాయకులతో భుజాలు కలుపుతున్నప్పటికీ, 1920 నాగ్‌పూర్ కాంగ్రెస్‌లో గాంధీజీ హాజరైన తీర్మానాన్ని ముందుకు తెచ్చినప్పటికీ, గాంధీజీ సమ్మతితో కాంగ్రెస్ ఎజెండాలో భాగంగా గో రక్షణను పొందారని డాక్టర్జీ చెప్పినప్పటికీ, వెలుగులోకి రాకపోవడం ఆశ్చర్యం కలిగించదా? ఎందుకంటే, డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ఒక దేశ నిర్మాత, దార్శనికుడు, ఆలోచనాపరుడు, మానవ మనస్సులన్నింటినీ కలిపిన వ్యక్తి.
ఆయన ఏప్రిల్ 1, 1889న భారత నూతన సంవత్సర దినోత్సవమైన వర్ష ప్రతిపాద నాడు జన్మించారనే వాస్తవం ఆ రోజుకు కొత్త అర్థాన్ని ఇచ్చింది. డాక్టర్‌జీకి 36 ఏళ్ల వయసులో 1925 సెప్టెంబర్‌లో విజయదశమి నాడు ఆర్ఎస్ఎస్ జన్మించింది. ఆయన తల్లిదండ్రులకు ఐదవ సంతానంగా నాగ్‌పూర్‌లో జన్మించారు. తెలివైన విద్యార్థిగా ఆయన తన ఎల్‌ఎంఎస్ డిగ్రీని పూర్తి చేసి, లాభదాయకమైన వైద్య వృత్తిని ప్రారంభించగలిగేవారు.
కానీ ఆయన ప్రజా జీవితంలోకి దూసుకెళ్లారు. బ్రహ్మచారిగా ఉండి, తాను స్థాపించిన సంస్థను వ్యాప్తి చేయడానికి అవిశ్రాంతంగా కృషి చేశారు. 1988లో దివంగత ఆర్ఎస్ఎస్ నాయకుడు హెచ్‌వి శేషాద్రి ‘ఆర్ఎస్ఎస్: ఎ విజన్ ఇన్ యాక్షన్’ అనే పుస్తకాన్ని రాశారు.
ఈ పుస్తకంలో ఆయన ఆర్ఎస్ఎస్ పనిని స్వేచ్ఛా స్ఫూర్తిని కాపాడుకోవడం, జాతీయ ఐక్యతకు అంతర్గత ముప్పులను ఎదుర్కోవడం, జాతీయ నైతికతను బలోపేతం చేయడం, ప్రేరేపణ ద్వారా మతమార్పిడి ముప్పును ఎదుర్కోవడం, సామాజిక సామరస్యం, సామాజిక న్యాయం కోసం కృషి చేయడం, ప్రకృతి వైపరీత్యాలను ఎదుర్కొంటున్న ప్రజలకు సహాయం చేయడం, జాతీయవాదం, విలువ ఆధారిత విద్య, వ్యక్తిత్వ నిర్మాణాన్ని సమర్థించడం అని సంగ్రహించారు.
ఆర్ఎస్ఎస్ రాజకీయాలు, అధికారాన్ని ఈ లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ఒక మార్గంగా చూస్తుంది. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ఈ సంస్థను స్థాపించిన వందేళ్లలో, ఇది జాతీయ జీవితంలోని అన్ని రంగాలలో పనిచేసే అరవై అనుబంధ సంస్థలతో అతిపెద్ద ప్రభుత్వేతర చొరవగా మారింది. 11 కోట్ల మంది సభ్యత్వ సంఖ్యతో ఉన్న పాలక పార్టీ డాక్టర్ కలల ప్రాజెక్టులో భాగం. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ తన పనిని విస్తరించడానికి డబ్బు లేదా పదవి శక్తిని నమ్మలేదు. ఆయన ప్రచారానికి దూరంగా ఉన్నారు.
కానీ నేతాజీ, తిలక్, గాంధీజీ వంటి జాతీయ నాయకుల సద్భావన, ఆశీర్వాదాలను ఆయన విశ్వసించారు. అందుకే 1928లో, ఆయన నాగ్‌పూర్‌లోని మోహితే వాడే శాఖలో సంఘ్ కార్యకర్తల సమావేశంలో ప్రసంగించడానికి విఠల్‌భాయ్ పటేల్‌ను ఆహ్వానించారు. అదే సంవత్సరం డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ పూణేలోని సంఘ్ శాఖను సందర్శించారు. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ చేస్తున్న గొప్ప పనిని ఇద్దరు నాయకులు ప్రశంసించారు.
డిసెంబర్ 24, 1934న వార్ధా శిబిరాన్ని సందర్శించినప్పుడు గాంధీజీ సంఘ్‌లో సామాజిక సామరస్యం, కుల నిర్మూలనకు చాలా ఆకట్టుకున్నారు. ఈ సందర్శన సమయంలో హెడ్గేవార్ గాంధీజీతో సుదీర్ఘ సమావేశం నిర్వహించారు. సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం, స్వాతంత్ర్య పోరాటం, గోవధ వ్యతిరేక ఆందోళనలో పాల్గొన్న డాక్టర్ హెడ్గేవార్ మూడు సార్లు జైలుకు వెళ్లారు. ఆయన జైలు శిక్షలను జైలులో ఉన్న రాజకీయ ఖైదీలకు ఆర్ఎస్ఎస్ సందేశాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి కూడా మార్చారు.
1938లో కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా, మళ్ళీ 1939, 1940లలో నేతాజీ సుభాష్ బోస్ డాక్టర్ హెడ్గేవార్‌తో సంప్రదింపులు జరిపారు. డాక్టర్జీ తుది శ్వాస విడిచేందుకు రెండు రోజుల ముందు జూన్ 19న బోస్ ఆయనను చూడటానికి వెళ్ళారు. అప్పుడు ఆయన తీవ్ర అనారోగ్యంతో ఉండటంతో ఇద్దరూ మాట్లాడలేకపోయారు. జూన్ 21, 1940న డాక్టర్జీ మరణించారు.
సంఘాన్ని ప్రారంభించిన తర్వాత డాక్టర్ హెడ్గేవార్ కు విశ్రాంతి, సుఖాలు అంటే ఏమిటో తెలియదు. చాలా సంవత్సరాలుగా సంఘానికి ఆఫీసు, ఆఫీస్ బేరర్లు లేకుండా పనిచేశారు. 1925లో విజయదశమి నాడు, మాతృభూమిని పూజించి, భారత్ భద్రత, కీర్తి కోసం తమ ప్రాణాలను పణంగా పెట్టిన కొన్ని డజన్ల మంది సారూప్య భావాలు కలిగిన యువకుల సమావేశంగా సంఘ్ ను ప్రారంభించారు. సంవత్సరాలుగా శ్రేయోభిలాషులు, మద్దతుదారుల ఇళ్ళు సంస్థ కార్యాలయాలుగా మారాయి.
సంఘ్ ఎప్పుడూ తనకోసం నిధులు సేకరించలేదు. ఇది నిజంగా మద్దతుదారుల స్వచ్ఛంద పని. హెడ్గేవార్ తత్వశాస్త్రంలో త్యాగం ప్రధానమైనది. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ప్రజలతో కనెక్ట్ అవ్వడానికి, సహసంబంధం కలిగి ఉండటానికి ఒక నవల, ప్రత్యేకమైన, లైవ్‌వైర్ పద్దతిని రూపొందించారు. జాతీయ లక్ష్యం కోసం వ్యక్తిగత లాభాలు, సౌకర్యాన్ని మరచిపోయేలా లక్షలాది మంది ప్రజలను ప్రేరేపించే మాస్టర్ వ్యూహకర్త, సిద్ధాంతకర్తగా ఆయన నిరూపించుకున్నారు. ఇదే ఆయన విజయవంతమైన లక్ష్యపు రహస్యం. భవిష్యత్ తరాలు ఆయనను భారతదేశం ఇప్పటివరకు చూసిన గొప్ప దేశభక్తుడిగా, ఐక్యతావాదిగా తీర్పు ఇస్తాయి.
More Stories
భారత్ `విశ్వగురువు’గా మారడమే ప్రపంచ శాంతికి మార్గం
మంత్రివర్గం అనుమతి లేదంటే రాజకీయాల నుంచి తప్పుకుంటా
కేరళ రాజ్‌భవన్‌ లో భారత మాత ఫొటోతో మంత్రులు వాకౌట్‌