* స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో ఆర్ఎస్ఎస్ – 1
ఆగష్టు 15, 1947న మాత్రమే భారత్ ఉనికిలోకి వచ్చిందని విశ్వసించే ప్రభావవంతమైన మేధావుల లాబీ, స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్ (ఆర్ఎస్ఎస్) పాత్రపై ఎప్పుడూ ఒక ప్రశ్నను లేవనెత్తుతుంది. వారు చరిత్రను దాచిపెట్టి, స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ఆర్ఎస్ఎస్ ఎప్పుడూ పాల్గొనలేదని చిత్రీకరించడానికి ఆసక్తి చూపుతున్నారు. మహాత్మా గాంధీ, కాంగ్రెస్ చేసిన ప్రయత్నాల ఫలితమే స్వాతంత్య్రం వచ్చిమదని వాదించడం అటువంటి వారికి పరిపాటి.
ఈ ప్రక్రియలో, వారు ఉద్దేశపూర్వకంగా లాల్, బాల్, పాల్‌లను నిర్లక్ష్యం చేస్తారు. విప్లవకారులు చేసిన పనిని విస్మరిస్తారారు. నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర బోస్ చేసిన గొప్ప ప్రయత్నాలను గుర్తించలేరు. అటువంటి మేధావులు తమ జీవితాలను త్యాగం చేసిన, స్వేచ్ఛ కోసం తమ శక్తినంతా అంకితం చేసిన వారందరికీ తీవ్ర అన్యాయం చేస్తున్నారు.
ఆర్‌ఎస్‌ఎస్‌ను స్థాపించిన డాక్టర్ కేశవ్ బలిరామ్ హెడ్గేవార్ 1921,1930లలో రెండు సత్యాగ్రహాలలో పాల్గొన్నారు. రెండు సందర్భాలలోనూ జైలు శిక్ష అనుభవించారు. 1940లో ‘క్విట్ ఇండియా’ ఉద్యమం ప్రారంభం కాకముందే మరణించారు. స్వాతంత్య్రాన్ని తీసుకురావడానికి కాంగ్రెస్ మాత్రమే సాధనం అని ప్రజలను విశ్వసింపచేసే ప్రయత్నములు ఇటువంటి వాస్తవాలను మరుగుపరుస్తున్నారు.
1942లో మహాత్మా గాంధీ, కాంగ్రెస్‌లు ప్రారంభించిన క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం కారణంగా భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం లభించిందనే అభిప్రాయం ఏర్పడింది. అయితే ఇది అర్ధ సత్యం. నిజానికి, సత్యాగ్రహం, చరఖా, ఖాదీ సామాన్య ప్రజలకు కనెక్ట్ అయ్యే సాధారణ సాధనాలు. అయితే తమ తమ మార్గాల ద్వారా స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో పాల్గొన్న లక్షలాది మంది ప్రజల సహకారాన్ని విస్మరించడం తీవ్ర అన్యాయం కాగలదు. నిజానికి, ఇది వారి దేశభక్తి చర్యలకు అవమానం.
ఆర్ఎస్ఎస్ వ్యవస్థాపకుడు డాక్టర్ హెడ్గేవార్ విషయాన్నే తీసుకోండి. ఆయన 1889లో నాగ్‌పూర్‌లో జన్మించారు. 1904-1905లో నాగ్‌పూర్‌లో స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంపై చర్చ ప్రారంభమైంది. 1904-1905కి ముందు నాగ్‌పూర్‌లో స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ సంకేతాలు కనిపించలేదు. ఆసక్తికరంగా, డాక్టర్ హెడ్గేవార్‌కు సంబంధించిన ఒక సంఘటన 1897లో జరిగింది.
ఇది డాక్టర్ హెడ్గేవార్ యొక్క పుట్టుకతో వచ్చిన వైఖరిని సూచిస్తుంది. గుర్తుంచుకోండి – ఈ సంఘటన జరిగినప్పుడు డాక్టర్ హెడ్గేవార్‌కు కేవలం ఎనిమిదేళ్లు. 1897లో, క్వీన్ విక్టోరియా ప్రవేశాన్ని జరుపుకునే డైమండ్ ఫెస్టివల్ సందర్భంగా విద్యార్థులకు స్వీట్లు పంచారు. అయితే, ఎనిమిదేళ్ల బాలుడు స్వీట్లు తీసుకోవడానికి నిరాకరించాడు. నిజానికి స్వీట్లను చెత్తలో పడేశాడు.
ఈ చర్య దేశభక్తి భావాలు, బానిసత్వంపై ఆగ్రహం వ్యక్తం చేయడమే.1907లో, రైస్లీ సర్క్యులర్ ద్వారా బహిరంగ ప్రదేశాల్లో వందేమాతరం ఆలపించడం నిషేధించబడింది. అయితే, కేశవ్ తన నీల్ సిటీ స్కూల్‌లోని ప్రభుత్వ ఇన్‌స్పెక్టర్ ముందు తరగతిలో వందేమాతరం పాడాడు. దీంతో స్కూల్ పాలకవర్గం కేశవ్ ను పాఠశాల నుండి బహిష్కరించింది. ఈ సంఘటన డాక్టర్ హెడ్గేవార్ దేశభక్తి భావాలను ప్రతిబింబిస్తుంది.
పాఠశాల విద్య పూర్తయిన తర్వాత డాక్టర్ హెడ్గేవార్ వైద్య విద్యలో చేరారు. వైద్య విద్యలో మెరుగైన సౌకర్యాలు ఉన్న ముంబైకి డాక్టర్ హెడ్గేవార్ వెళ్లడం సహజంగా ఉండేది. అయితే డాక్టర్ హెడ్గేవార్ విప్లవకారులకు ప్రధాన కేంద్రంగా ఉన్న కలకత్తా వెళ్లేందుకు ఇష్టపడ్డారు. అక్కడకు వెళ్లిన విప్లవకారుల అత్యున్నత సంస్థ అయిన అనుశీలన్ సమితిలో చేరారు.
వైద్య విద్యను పూర్తి చేసిన తర్వాత, కేశవ్ 1916లో నాగ్‌పూర్‌కు తిరిగి వచ్చారు. విద్యావంతులు వివాహం చేసుకోవడం, కుటుంబ బాధ్యతలు నిర్వహించడం, స్వాతంత్య్ర ఉద్యమంతో సహా సామాజిక బాధ్యతలను నిర్వహించడం వంటి అభ్యాసం ఆ సమయంలో ప్రబలంగా ఉంది. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ సాధారణ పరిస్థితుల్లో ఇదే మార్గాన్ని ఎంచుకుని ఉండేవారు.
అయితే, అతను మెడికల్ ప్రాక్టీస్ ప్రారంభించలేదు లేదా వివాహం చేసుకోలేదు. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ తన శక్తిసామర్థ్యాలను దేశ నిర్మాణం కోసం వెచ్చించారు. తన వ్యక్తిగత జీవితం గురించి ఎప్పుడూ ఆలోచించలేదు. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ లోకమాన్య తిలక్ కు గట్టి అనుచరుడు. 1920లో, నాగ్‌పూర్‌లో కాంగ్రెస్ సమావేశం నిర్వహించినప్పుడు డాక్టర్ హెడ్గేవార్‌తో పాటు డాక్టర్ హార్దికర్‌కు అన్ని ఏర్పాట్లు చేసే బాధ్యత అప్పగించారు. ఇందుకోసం వారు 1,200 మంది వాలంటీర్లను నియమించుకున్నారు.
డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ఆ సమయంలో నాగ్‌పూర్ కాంగ్రెస్ జాయింట్ సెక్రటరీ. కాంగ్రెస్ సదస్సులో ఓ విచిత్రమైన ఘటన చోటుచేసుకుంది. కాపిటలిజం బారి నుంచి విముక్తి కలిగించే భారతీయ రిపబ్లిక్‌ను స్థాపించడమే కాంగ్రెస్ లక్ష్యంగా పెట్టుకోవాలని డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ఒక తీర్మానాన్ని సూచించారు. రిజల్యూషన్ కమిటీ ముందు పూర్తి స్వేచ్ఛ ఉండాలని ఆయన పట్టుబట్టారు. అయితే ఆయన ప్రతిపాదనను రిజల్యూషన్ కమిటీ నిర్లక్ష్యం చేసింది.
విచిత్రమేమిటంటే, అదే తీర్మానాన్ని లాహోర్ సెషన్‌లో తొమ్మిదేళ్ల తర్వాత కాంగ్రెస్ ఆమోదించింది. లాహోర్ సెషన్‌లో తీర్మానం చేయడం వల్ల డాక్టర్ హెడ్గేవార్ సంతోషించారు. 1925లో ఆర్ఎస్ఎస్ స్థాపన జరగడంతో అన్ని సంఘ శాఖలకు శుభాకాంక్షలు పంపారు.
లోకమాన్య తిలక్ మరణానంతరం మహాత్మా గాంధీ కాంగ్రెస్ నాయకత్వాన్ని స్వీకరించారు. మహాత్మా గాంధీ 1921లో సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు. అదే సమయంలో, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ముస్లింలను బాధపెట్టిన టర్కిస్తాన్‌లో బ్రిటీష్ కాలిఫేట్‌ను రద్దు చేశారు. బ్రిటిష్ వ్యతిరేక ఉద్యమాన్ని విస్తృతం చేయాలనే ఉద్దేశ్యంతో, మహాత్మా గాంధీ కాలిఫేట్ ఉద్యమానికి మద్దతు ఇచ్చారు.
అయినప్పటికీ, మహాత్మా గాంధీ విధానాన్ని చాలా మంది కాంగ్రెస్ నాయకులు, జాతీయవాద ముస్లింలు స్వాగతించలేదు. ఈ కారణంగా మహాత్మా గాంధీ సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం నాగ్‌పూర్‌లో ఎప్పుడూ ఊపందుకోలేదు. భిన్నమైన అభిప్రాయం ఉన్నప్పటికీ, డాక్టర్ హెడ్గేవార్, డాక్టర్ చోల్కర్, సమీముల్లా ఖాన్ తదితరులు ఈ పరిస్థితిని మార్చారు. జాతీయ ప్రయోజనాల దృష్ట్యా కాలిఫేట్ ఉద్యమాన్ని వారెవరూ బహిరంగంగా వ్యతిరేకించలేదు. డాక్టర్ హెడేవార్ ఉద్యమంలో హృదయపూర్వకంగా పాల్గొన్నారు.
డా. హెడ్గేవార్ ను వేధించిన ఓ ప్రాథమిక ప్రశ్న
డాక్టర్ హెడ్గేవార్ కు స్వాతంత్ర్యం ప్రాముఖ్యత గురించి బాగా తెలుసు. కానీ ఒక ప్రాథమిక ప్రశ్న ఆయనను చాలా తరచుగా వేధించేది. 7000 మైళ్ల దూరంలో ఉన్న కొద్దిమంది బ్రిటీష్ వారు వాణిజ్యం కోసం భారత్‌కు వచ్చి ఈ దేశాన్ని ఎలా పాలించారని ఆయన తనను తాను ప్రశ్నించుకునేవారు. సమాజం వివిధ విభాగాలుగా విభజించబడిందని, అసంఘటితంగా ఉందని, అనేక సామాజిక రుగ్మతలను కలిగి ఉన్నందున ఇది జరిగిందని ఆయన నిర్ధారణకు వచ్చారు, దీనివల్ల బ్రిటిష్ వారిని పాలించడం సాధ్యమైంది.
భారతీయ సమాజాన్ని మౌలికంగా మార్చకపోతే స్వాతంత్య్రం వచ్చిన తర్వాత చరిత్ర పునరావృతం అవుతుందనే భయం ఆయనలో ఏర్పడింది. సమాజాన్ని మరింత మేల్కొలిపి, ఆత్మగౌరవంతో, వ్యవస్థీకృతంగా మార్చాల్సిన అవసరాన్ని ఆయన అర్థం చేసుకున్నారు. స్వతంత్ర భారతదేశంలో జాతీయ లక్షణాలు కలిగిన వ్యక్తుల కోసం ఆయన ఎప్పుడూ పట్టుబట్టారు.
1930లో మహాత్మా గాంధీ శాసనోల్లంఘన ఉద్యమానికి పిలుపునిచ్చారు. ఏప్రిల్ 6న దండి మార్చ్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. అంతకుముందు నవంబర్ 1929లో, సంఘచాలక్‌లందరితో మూడు రోజుల సమావేశం జరిగింది, దీనిలో ఆర్ఎస్ఎస్ ఉద్యమానికి బేషరతుగా మద్దతు ఇవ్వాలని నిర్ణయించింది. వివిధ సమస్యలపై ఆర్‌ఎస్‌ఎస్‌కు స్వంత విధానం ఉంది. విధానం ప్రకారం, డాక్టర్ హెడ్గేవార్ సత్యాగ్రహంలో వ్యక్తిగత హోదాలో ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. ఆయనతోపాటు ఇతర సహచరులు కూడా ఉన్నారు.
ఎలాంటి అంతరాయం లేకుండా ఆర్ఎస్ఎస్ పనిని కొనసాగించాలనే లక్ష్యంతో ఈ విధానాన్ని రూపొందించారు. ఈ దృక్కోణంతో, డాక్టర్ హెడ్గేవార్ తన చిరకాల మిత్రుడు డాక్టర్ పరాంజపేకు సర్ సంఘచాలక్ బాధ్యతను అప్పగించారు. బాబాసాహెబ్ ఆప్టే, బాపురావ్ భేడీలకు కూడా కొన్ని బాధ్యతలు అప్పగించారు. జూలై 21న డాక్టర్ హెడ్గేవార్ సత్యాగ్రహానికి నాయకత్వం వహించారు. దాదాపు 3000 నుండి 4000 మంది సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నారు.
అతను వార్ధా, యావత్మాల్ మార్గంలో పుసాడ్ చేరుకున్నారు. సత్యాగ్రహం కోసం ఆయన పూసాడ్ చేరుకున్నప్పుడు దాదాపు 10,000 మంది ప్రజలు గుమిగూడారు. సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నందుకు తొమ్మిది నెలలు జైలు శిక్ష అనుభవించారు. జైలు నుంచి విడుదలైన తర్వాత డాక్టర్ హెడ్గేవార్ తిరిగి సర్ సంఘచాలక్ గా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. తన శక్తియుక్తులన్నీ ఆర్ఎస్ఎస్ కోసం వెచ్చించారు.
1938లో భాగ్యనగర్ (హైదరాబాద్)లో నిజాం పాలనలో జరిగిన దురాగతాలకు వ్యతిరేకంగా హిందూ మహాసభ, ఆర్యసమాజ్ సత్యాగ్రహానికి పిలుపునిచ్చాయి. భాగనగర్ నిశాస్త్ర ప్రతీకార మండల్ బ్యానర్‌పై దీన్ని ప్రారంభించారు. కొంతమంది వాలంటీర్లు ఆందోళనలో పాల్గొనడానికి అనుమతి కోరారు. డాక్టర్ హెడ్గేవార్ సంతోషంగా అనుమతిని మంజూరు చేశారు. అయినప్పటికీ, ఆర్ఎస్ఎస్ పనిని కొనసాగించడానికి కొంతమంది వాలంటీర్లను ఆందోళనకు దూరంగా ఉండాలని ఆయన సూచించారు.
ఇతర పరిస్థితుల కారణంగా ఆర్ఎస్ఎస్ ప్రాథమిక పనికి భంగం కలగకూడదని డాక్టర్ హెడ్గేవార్ చాలా జాగ్రత్తగా వ్యవహరించేవారు. మరోసారి జంగిల్ సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నారు కానీ. సర్ సంఘచాలక్ బాధ్యతను మళ్లీ డాక్టర్ పరాంజపేకి అప్పగించారు. ఆగస్టు 1942 లో, మహాత్మా గాంధీ ముంబైలోని గ్వాలియా ట్యాంక్ వద్ద ‘క్విట్ ఇండియా’ అని బ్రిటిష్ వారిని కోరారు. మరుసటి రోజు నుంచి ఆందోళన ఊపందుకుంది. పలువురు నేతలను అరెస్టు చేశారు.
విదర్భ ప్రాంతం బావోలి (అమరావతి), అష్టి (వార్ధా), చిమూర్ (చంద్రాపూర్)లలో ఆందోళనలు జరిగాయి. చిమూర్ నుండి వచ్చిన వార్తలు బెర్లిన్ రేడియోలో కూడా ప్రసారం చేశారు. ఇక్కడ ఉద్యమానికి కాంగ్రెస్‌కు చెందిన ఉద్ధవరావు కోరేకర్, సంఘ్ అధికారులు దాదా నాయక్, బాబూరావు బేగ్డే, అన్నాజీ సిరాస్ నాయకత్వం వహించారు. ఆర్ఎస్ఎస్ వాలంటీర్ బాలాజీ రాజాపుర్కర్ ఒక్కడే బ్రిటీష్ కాల్పుల్లో మరణించాడు.
కాంగ్రెస్‌కు చెందిన తుకాడోజీ మహారాజ్ స్థాపించిన శ్రీ గురుదేవ్ సేవా మండల్, సంఘ్ వాలంటీర్లు కలిసి చిమూర్ ఉద్యమం, సత్యాగ్రహం నిర్వహించారు. చిమూర్ పోరాటంలో, 125 మంది సత్యాగ్రహులపై కోర్టులో విచారణ జరగగా, అసంఖ్యాక స్వచ్ఛంద సేవకులు జైలు పాలయ్యారు. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో పలువురు ఆర్ఎస్ఎస్ వాలంటీర్లు పాల్గొన్నారు.
వారిలో కొందరు: రాజస్థాన్‌లోని ప్రచారక్ జైదేవ్‌జీ పాఠక్, విద్యాభారతిలో తరువాత క్రియాశీలకంగా పనిచేసిన డాక్టర్ అన్నాసాహెబ్ దేశ్‌పాండే ఆర్వీ (విదర్భ), రమాకాంత్ కేశవ్ (బాలాసాహెబ్) దేశ్‌పాండే జష్‌పూర్ (ఛత్తీస్‌గఢ్), తరువాత వనవాసి కళ్యాణ ఆశ్రమాన్ని స్థాపించారు. వసంతరావు ఓక్ తర్వాత ఢిల్లీకి చెందిన ప్రాంత ప్రచారక్. బీహార్ (పాట్నా)లో, ప్రముఖ న్యాయవాది కృష్ణ వల్లభ ప్రసాద్ నారాయణ్ సింగ్ (బాబుయాజీ) తరువాత బీహార్ సంఘచాలక్ అయ్యారు.
ఢిల్లీలో చంద్రకాంత్ భరద్వాజ్ కాలికి బుల్లెట్ తగిలింది. (తరువాత ఆయన ప్రసిద్ధ కవి. అనేక సంఘ పాటల స్వరకర్త అయ్యారు). తూర్పు ఉత్తరప్రదేశ్‌లో, తరువాత రాష్ట్ర ప్రచారక్‌గా మారిన మాధవరావు డియోడ్, ఉజ్జయిని (మధ్యప్రదేశ్)లో సంఘ్ ప్రచారక్‌గా మారిన దత్తాత్రేయ గంగాధర్ (భయ్యాజీ) కస్తూరే. అదనంగా, అనేక మంది ఆర్ఎస్ఎస్ వాలంటీర్లు రహస్యంగా ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు.
అయితే అప్పుడు నెలకొన్న ప్రత్యేక పరిస్థితులలో నాటి సంఘటనలు అన్ని నమోదు చేయడం జరగలేదు. పేర్కొన్న అన్ని సంఘటనలు డాక్టర్ హెడ్గేవార్ జీవితం – బాల్యం నుండి చివరి శ్వాస వరకు – దేశం, స్వాతంత్ర్యం కోసం అంకితం చేశారు. ఆయన ఉద్దేశపూర్వకంగా సమాజంలో జాగరణ కలిగించే మార్గాన్ని ఎంచుకున్నారు. ఆయన ఎప్పుడూ పొరపాట్లకు అవకాశం లేని, ఆరోగ్యకరమైన సమాజం కోసం కలలు కానివారు. ఇది జాతీయవాద ఆలోచనలచే ప్రేరణ పొందింది. విశేషమేమిటంటే, ఆర్ఎస్ఎస్ ప్రతిజ్ఞ 1947 వరకు స్వతంత్ర హిందూ రాష్ట్రాన్ని ప్రస్తావించింది.
More Stories
తిరిగి రాజరికం వైపు నేపాల్ చూస్తున్నదా?
దేశభక్తి, దైవభక్తి పదాలు భిన్నమైనా వేర్వేరు కాదు
ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికల్లో క్రాస్ వోటింగ్ తో ఆత్మరక్షణలో ప్రతిపక్షాలు