1970ల ప్రారంభంలో కె.ఎన్. గోవిందాచార్య (82) ఆర్ఎస్ఎస్ పాట్నా విభాగ్ ప్రచారక్‌గా ఉన్నారు. అత్యవసర పరిస్థితి విధింపుకు దారితీసిన ఇందిరా గాంధీ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా సామూహిక ఆందోళనగా మారిన విద్యార్థుల నేతృత్వంలోని ఉద్యమం రూపుదిద్దుకోవడంలో ఆయన కీలక పాత్ర వహించారు.
రాజకీయాలకు స్వస్తి చెప్పి, సర్వోదయ ఉద్యమంపై పరిమితమై దశాబ్ధకాలంకు పనిగా సర్వోదయ ఆశ్రయంలో ఉంటున్న జయప్రకాశ్ నారాయణ్ ను తిరిగి తెరపైకి రెచ్చేటట్లు ప్రోత్సహించి, అక్కడ ప్రారంభమైన విద్యార్థి, యువకుల ఉద్యమాన్ని జాతీయస్థాయిలో `సంపూర్ణ విప్లవం’ కోసంగా రూపుదిద్దుకొనేటట్లు చేయడంలో నిర్ణయాత్మక పాత్ర వహించారు.
బిజెపి ప్రధాన కార్యదర్శిగా గతంలో చెప్పుకోదగిన మడ్దతులేని వర్గాలలోకి చొచ్చుకుపోయేవిధంగా చేయడంలో వ్యూహాత్మక పాత్ర వహించిన ఆయన ప్రస్తుతం సామజిక, పర్యావణ అంశాలకు పరిమితమై వ్యవహరిస్తున్నారు. ఎమర్జెన్సీ సమయంలో జయప్రకాశ్ నారాయణ్ – ఆర్ఎస్ఎస్ మధ్య వారధిగా పనిచేశారు. ఆ సమయంలో తన అనుభవాలను ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ ప్రతినిధి వికాస్ పాఠక్ కు ఇచ్చిన ఓ ఇంటర్వ్యూలో పంచుకున్నారు.
* ఎబివిపి, సోషలిస్ట్ విద్యార్థుల గొడుగు సంస్థ అయిన ఛత్ర సంఘర్ష్ సమితి బీహార్ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా నిరసనను ప్రారంభించినప్పుడు మీరు బీహార్‌లో ఆర్ఎస్ఎస్ ప్రచారక్‌గా ఉన్నారు. ఆ సమయం గురించి మీకు ఏమి గుర్తుంది?
మార్చి 18, 1974న, పాట్నాలోని అసెంబ్లీ ముందు విద్యార్థులు దానిపై దాడి చేయడానికి ప్రయత్నించినప్పుడు కాల్పులు జరిగాయి. ఆందోళన అనుకూల వార్తాపత్రికలు, ప్రదీప్, సెర్చ్‌లైట్ కార్యాలయాలను తగులబెట్టారు. ఆ రోజు నాపై, రామ్ బహదూర్ రాయ్ పై మీసా వారెంట్ జారీ అయింది. మార్చి 19న, మేము నిశ్శబ్దంగా జయప్రకాష్ జీని కలిశాము. 1966లో కరువు సహాయ సమయంలో నేను ఆయనతో కలిసి పనిచేశాను.
ఆయన మొదట మీరు సమస్యలు సృష్టించేవారు అని అన్నారు. రెండు వార్తాపత్రిక కార్యాలయాలను తగలబెట్టారు. తగలబెట్టిన రెండు కార్యాలయాలు విద్యార్థుల ఆందోళనకు మద్దతు ఇచ్చే వార్తాపత్రికలకు చెందినవని నేను ఆయనకు చెప్పాను. నా వాదనలో నిజాలను తెలుసుకొనేందుకు విచారణ చేయమని నేను ఆయనను అడిగాను. అప్పుడు మార్చి 27న ఒక చిన్న నిరసన చేపట్టాలని నిర్ణయించారు.
ఆ రోజు శివానంద్ తివారీని అరెస్టు చేశారు. మార్చి 29 నాటికి కర్ఫ్యూ ఎత్తివేయకపోతే, తాను వీధుల్లోకి వస్తానని జయప్రకాష్ జీ ప్రకటించారు. కర్ఫ్యూను ఒక రోజు ముందుగానే ఎత్తివేశారు. ఏప్రిల్ 8న, జెపి గాంధీ మైదానంలో ఒక ర్యాలీ నిర్వహించారు. అక్కడ ఆయన వ్యవస్థ పరివర్తన (వ్యవస్థాగత మార్పు) గురించి మాట్లాడారు. ఆ తర్వాత జెపి అనారోగ్యంతో ఉన్నందున చికిత్స కోసం వెల్లూరుకు వెళ్లాల్సి వచ్చింది.
* జెపి లేకపోవడం ఉద్యమాన్ని ప్రభావితం చేసిందా? అతను మళ్ళీ ఎప్పుడు దానికి నాయకత్వం వహించారు?
విద్యార్థుల ఆందోళన కొనసాగింది. దీనికి ఇతర సంస్థల మద్దతు కొంతమేరకు లభించింది. కానీ అది తగ్గడం ప్రారంభమైంది. కాబట్టి మేము ప్రతిపక్ష ఎమ్మెల్యేలను రాజీనామా చేయమని కోరాలని నిర్ణయించుకున్నాము. ఈలోగా, గయలోని ఒక బాలికల పాఠశాల ముందు పోలీసు లాఠీచార్జ్ జరిగింది. ఈ ప్రభుత్వాన్ని కొనసాగింపలేమని, అసెంబ్లీని రద్దు చేయాలని జెపి డిమాండ్ చేశారు.
మే 8-9 (1974) నుండి, ప్రతిపక్ష ఎమ్మెల్యేలు రాజీనామా చేయడం ప్రారంభించారు. జూన్ ప్రారంభంలో, జయప్రకాష్ జీ వెల్లూరు నుండి తిరిగి వచ్చారు. జూన్ 5న, ఛత్ర సంఘర్ష్ సమితి నిరసనకు ప్రణాళిక వేసింది. ఇందిరా బ్రిగేడ్ కార్యకర్తలు ఊరేగింపుపై దాడి చేశారు. అప్పటి జిల్లా మేజిస్ట్రేట్ సభ ప్రశాంతంగా ఉండాలని, పోలీసులు అల్లరి మూకలపై మాత్రమే చర్యలు తీసుకుంటారని చెప్పారు. డిఎం చెప్పిన దానికి జెపి మద్దతు ఇచ్చారు.
సమావేశానికి ఒక నినాదం ఇచ్చారు – సంపూర్ణ క్రాంతి అబ్ నారా హై, భావి ఇతిహాస్ హమారా హై (సంపూర్ణ విప్లవం ఇప్పుడు మా నినాదం, భవిష్యత్తు మాది).ఆ ప్రకటన ఆ తర్వాత, వర్షాలు ప్రారంభమయ్యాయి. అన్ని కార్యకలాపాలు ఇంట్లోనే జరిగాయి. అక్టోబర్ ప్రారంభంలో, బీహార్ బంద్ కు పిలుపునిచ్చింది.
*ఈ ఉద్యమం జాతీయ కోణాలను ఎలా సంతరించుకుంది?
నవంబర్ 1974లో, జెపి “చాలా ప్రజాస్వామ్యవాది” కాబట్టి, రాబోయే ఎన్నికలు ఎవరికి ప్రజల మద్దతు ఉందో నిర్ణయిస్తాయని ఇందిరా గాంధీ వ్యాఖ్యానించారు. జెపి సవాలును స్వీకరించి, ఆందోళన అఖిల భారత రూపాన్ని సంతరించుకుంటుందని చెప్పారు.
* మీరు గమనించినట్లుగా, ఎన్నికలు ఆమె ప్రజాదరణను రుజువు చేస్తాయని శ్రీమతి గాంధీ సవాల్ చేశారు. అప్పుడు, అత్యవసర పరిస్థితిని ఎందుకు విధించారు? ఆమె లోక్‌సభ ఎన్నికకు వ్యతిరేకంగా అలహాబాద్ హైకోర్టు ఇచ్చిన తీర్పుకు ఇది కేవలం ప్రతిచర్యనా?
కాదు, ఆమె అసహనంగా మారడం ప్రారంభించింది. కాంగ్రెస్ లో చంద్రశేఖర్ జీ వంటి యంగ్ టర్క్‌లు ఇందిరాజీ, జెపి మధ్య చర్చలు కోరుకున్నారు. వారు సమావేశానికి అవకాశాలు చూస్తున్నారు. కానీ ఓం మెహతా, ఆర్ కె ధావన్, మఖన్‌లాల్ ఫోతేదార్ వంటి ఆమె సహచర బృందం కారణంగా అది కార్యరూపం దాల్చలేదు. కోర్టు నుండి వచ్చిన కుదుపు తర్వాత, ఆమెలో అకస్మాత్తుగా మార్పు వచ్చింది. కాంగ్రెస్ పార్లమెంటరీ పార్టీ సమావేశంలో బల ప్రదర్శన ఉంటుందని ఆమెకు తెలిసిందని మేము విన్నాము. కాబట్టి, ఆమె అంతర్గత అత్యవసర పరిస్థితిని విధించే దిశగా అడుగులు వేసింది.
*అత్యవసర పరిస్థితిని మీరు ఎలా ఎదుర్కొన్నారు?
జూన్ 25, 1975న (అత్యవసర పరిస్థితి విధించిన రోజు), నేను వారణాసిలో ఉన్నాను. ఏదో జరగబోతోందని విన్నాను. కాబట్టి నేను పంజాబ్ మెయిల్ ద్వారా పాట్నాకు తిరిగి వచ్చాను. ముందుగా ఆర్ఎస్ఎస్ కార్యాలయానికి వెళ్లకూడదని, పరిస్థితిని అంచనా వేయాలని నిర్ణయించుకున్నాను. ఏమి జరుగుతుందో తెలుసుకోవడానికి నేను అక్కడ ఒక విద్యార్థిని పంపాను. అతను చుట్టూ పోలీసులు ఉన్నారని, ప్రాంగణాన్ని సోదా చేస్తున్నారని చెప్పాడు.
(1974) బీహార్ ఆందోళన నుండి నేను అజ్ఞాతంలో ఎలా పని చేయాలో నేర్చుకున్నాను. అదే రాత్రి, మా ప్రముఖ రాష్ట్ర నాయకులందరూ ఎక్కడ ఆశ్రయం పొందాలో నిర్ణయించుకోవడానికి నేను ఆరుగురు కార్యకర్తలను కలిశాను. ఆర్ఎస్ఎస్ గురు దక్షిణ సమయంలో (బ్యాంకు ఖాతాలు స్తంభింపజేయడానికి ముందు) సేకరించిన డబ్బును ఉపసంహరించుకోవాలని, దానికివిరాళంగా ఇచ్చిన వారి జాబితాను దాచాలని మేము నిర్ణయించుకున్నాము.
నేను అత్యవసర పరిస్థితి అంతటా అజ్ఞాతంలో ఉండగలిగాను. చివరికి (1977 లోక్‌సభ) ఎన్నికలు అప్పటికే ప్రకటించిన తర్వాత ఒక రోజు జైలుకు పంపారు. ఫిబ్రవరి 24, 1977న, నేను ఎన్నికల ప్రచారం కోసం భాగల్పూర్‌కు వెళ్లాను. సమావేశం జరుగుతున్న ఇంటికి పోలీసులు వచ్చారు. ఒక ఇన్ఫార్మర్ సమాచారం ఇచ్చాడు. పోలీసులు గోవిందాచార్యను అడిగారు. నేను వెళ్లిపోయానని అక్కడి వారు చెప్పారు.
వారు నన్ను అడిగారు, నేను రామ్ భరోస్ తివారీ అని, నా తండ్రి జోగేశ్వర్ తివారీ అని చెప్పాను. పోలీసులు వెళ్లిపోయారు. కానీ ఇన్ఫార్మర్ చెప్పిన దాని కారణంగా తిరిగి వచ్చారు. నన్ను జైలుకు పంపాల్సి ఉంది, కానీ సంఘ్ కు ఆ వార్త తెలిసింది. వెంటనే బెయిల్ దరఖాస్తు సమర్పించడంతో మరుసటి రోజు ఉదయం నాకు బెయిల్ వచ్చింది.
*అత్యవసర పరిస్థితి అంతటా మీరు అరెస్టును ఎలా తప్పించుకున్నారు?
నేను ఒక వారం కంటే ఎక్కువ కాలం ఎక్కడా ఉండలేదు. నేను బీహార్, అస్సాం, బెంగాల్, ఒడిశా, మణిపూర్, ఈశాన్యంలోని ఇతర ప్రాంతాల గుండా ప్రయాణించాను. నేను సాధారణ సంస్థాగత కార్యకర్తల ఇళ్లలో ఉండేవాడిని.
*ఇతరులతో మీరు ఎలా సంబంధాలు కలిగి ఉన్నారు?
జయప్రకాష్ జీ కిడ్నీ వ్యాధి కారణంగా నెలల్లోనే జైలు నుండి విడుదలై, చికిత్స తర్వాత పాట్నాకు తిరిగి వచ్చారు. ఆర్ఎస్ఎస్ కు చెందిన భావురావ్ దేవరస్ ఆయనను కలవాలనుకున్నారు. దానికి మేము మార్గాలను కనుగొన్నాము. ప్రొఫెసర్ రమాకాంత్ పాండే, జెపికి ప్రతిరోజూ ఉదయం నడకకు వెళ్లాలని చెప్పమని నన్ను అడిగారు. అల్పాహారం ఎక్కడ తీసుకోవాలో ముందుగానే నిర్ణయించుకోవడం, తనను కలవాలనుకునే వ్యక్తిని ఆ ఇంటికి తీసుకురావడం ప్రణాళిక. పోలీసులు, నిఘా సిబ్బంది బయట ఉంటారు. 15 నిమిషాల్లో, సంభాషణ ముగుస్తుంది. ఒకసారి జెపి భౌరావు జీని ఈ విధంగా కలిశారు. మేము ఇలా ఆరు-ఏడు సార్లు చేసాము.
* 1977 ఎన్నికలు, అత్యవసర పరిస్థితి ఎత్తివేత గురించి మీ జ్ఞాపకం ఏమిటి?
నేను ఆర్ఎస్ఎస్ ప్రాంత ప్రచారక్‌తో జెపి వద్దకు వెళ్లాను. ఆయన మాకు స్వీట్లు ఇవ్వాలని అన్నారు. మీకు డయాబెటిస్ ఉందని, డయాలసిస్‌లో ఉన్నారని మేము చెప్పాము. అది పర్వాలేదని ఆయన అన్నారు. ఆ రోజు ఆయన స్వీట్లు తిన్నారు. చాలామంది ఎన్నికల్లో పోటీ చేయడానికి ఇష్టపడలేదు, కొందరు జైలులో ఉన్నారు. కొందరు అభ్యర్థులు కాబట్టి విడుదలయ్యారు, ఆపై జైలులో ఉన్న వారిలో చాలామంది తమ విడుదల కోసం పోటీ చేయాలని కోరుకున్నారు.
జార్జ్ ఫెర్నాండెజ్ విడుదల కాలేదు. ఆయన జైలు నుండి గెలిచారు. ఫిబ్రవరి (1977) వరకు, ప్రజలు మాకు మద్దతు ఇస్తున్నారని మాకు అనిపించలేదు. అప్పుడు, జగ్జీవన్ రామ్, హేమవతి నందన్ బహుగుణ, అబ్దుల్లా బుఖారీ మా కోసం ప్రచారంలోకి ప్రవేశించారు. దీంతో పెద్ద మార్పు వచ్చింది. ఫిర్ జ్వార్ బాధ్తా హీ చలా గయా (అప్పుడు ఆటుపోట్లు పెరుగుతూనే ఉన్నాయి).
More Stories
చిప్స్ ఐనా, ఓడలైనా స్వావలంబన తప్ప మార్గం లేదు
పాక్‌-సౌదీ రక్షణ ఒప్పందంలో మరిన్ని ముస్లిం దేశాలు
హెచ్‌-1బీ వీసా దరఖాస్తులకు లక్ష డాలర్ల రుసుము