ఆర్ఎస్ఎస్ శతాబ్ది ప్రత్యేకం.. 15
దీప్తిమాన్ తివారీ
* భారతదేశంలో ఆధిపత్య శక్తిగా ఎదగడంలో ఆర్ఎస్ఎస్ ప్రయాణం-2
1973లో ఆర్ఎస్ఎస్ సర్ సంఘచాలక్ గా బాధ్యతలు స్వీకరించిన మధుకర్ దత్తాత్రయ దేవరస్ అలియాస్ బాలాసాహెబ్ దేవరస్ ఆధ్వర్యంలో తదుపరి నిర్ణయాత్మక మార్పు వచ్చింది. అప్పటివరకు, ఆర్ఎస్ఎస్ ఎక్కువగా రాజకీయాలకు దూరంగా ఉండేది. కానీ దేవరస్ ఆధ్వర్యంలో తదుపరి నిర్ణయాత్మక మార్పు వచ్చింది. అప్పటివరకు, ఆర్ఎస్ఎసర పరిస్థితి (1975–77) ప్రతిదీ మార్చివేసింది. మొదటిసారిగా, ఆర్ఎస్ఎస్ తనను తాను రాజకీయ ఆందోళనలోకి నెట్టి, జయప్రకాష్ నారాయణ్ ప్రజాస్వామ్యం కోసం చేసిన ఉద్యమంలో చేరింది.
వేలాది మంది స్వయంసేవకులు జైలుకు వెళ్లారు. రాజకీయ శాస్త్రవేత్త, సెంటర్ ఫర్ ది స్టడీ ఆఫ్ డెవలపింగ్ సొసైటీస్ వ్యవస్థాపకుడు రజనీ కొఠారి తరువాత దీనిని గమనించారు. ఇది “ఆర్ఎస్ఎస్ ను ప్రధాన స్రవంతిలోకి నెట్టి, దానికి రాజకీయ చట్టబద్ధతను ఇచ్చింది.” అత్యవసర పరిస్థితి సమయంలో ప్రతిపక్షానికి ప్రతినిధిగా ఉన్న జయప్రకాష్ నారాయణ్ స్వయంగా ఇలా ప్రకటించారు: “ఆర్ఎస్ఎస్ ఫాసిస్ట్ అయితే, నేను కూడా ఫాసిస్ట్ ని.”
అయినప్పటికీ, దేవరస్ ఆచరణాత్మకమైన నేత. జైలు నుండి, ఆయన ఇందిరా గాంధీకి `రాజీ’ లేఖలు రాశారు. ఆమెను కొంతవరకు ప్రశంసించారు. విమర్శకులు ఈ చర్యను లొంగిపోవడానికి ప్రయత్నించారని అభివర్ణించినా, అంతర్గత వ్యక్తులు దీనిని అవసరమని భావించారు. ప్రముఖ ఆర్ఎస్ఎస్ నాయకుడు కె ఎన్ గోవిందాచార్య చెప్పినట్లుగా: “వేలాది మంది సాధారణ కార్యకర్తలు జైళ్లలో కుళ్ళిపోతున్నారు. వారి కుటుంబాలు బాధపడుతున్నాయి. ఈ లేఖలు సంప్రదింపులు ప్రారంభించడానికి ఒక ప్రయత్నం.”
అయినప్పటికీ, అత్యవసర పరిస్థితి జనతా పార్టీ ప్రభుత్వంలో భాగమైన జనసంఘ్ ద్వారా ఆర్ఎస్ఎస్ మొదటి సారిగా కేంద్రంలో అధికారంలో పాల్గొనేందుకు నాంది పలికింది. అయితే, 1977లో జనసంఘ్ జనతా పార్టీగా ఇతర పార్టీలతో కలిసి ఏర్పడగా, 1980 నాటికి భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి)ని స్థాపించారు. సంస్థాగతంగా, దేవరస్ ఆర్ఎస్ఎస్ ని ఆధునీకరించారు.
సంఘ్ యూనిట్లను ఎన్నికల నియోజకవర్గాలతో సమలేఖనం చేశారు. ప్రలే కనుంగో రాసిన “ఆర్ఎస్ఎస్ ట్రిస్ట్ విత్ పాలిటిక్స్: ఫ్రమ్ హెడ్గేవార్ తో సుదర్శన్” పుస్తకం ప్రకారం, “పాత క్రమానుగత నిర్మాణాన్ని ఎన్నికల నియోజకవర్గ విభజనకు అనుగుణంగా తీసుకువచ్చారు. ప్రతి ఆర్ఎస్ఎస్ జిల్లా ఇప్పుడు ఒకటి లేదా రెండు పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలను కవర్ చేస్తుంది; దాని క్రింద అసెంబ్లీ, మున్సిపల్ నియోజకవర్గ విభాగాలు వచ్చాయి”.
ఈ నిర్మాణాత్మక పునర్వ్యవస్థీకరణ కనుంగో వర్ణించినట్లు “బాగా నూనె పోసిన ఎన్నికల యంత్రాంగం”గా సృష్టించింది. దేవరస్ ఆధునీకరణలో వివాహిత పురుషులు పూర్తి సమయం ఆర్ఎస్ఎస్ పదవులను చేపట్టేలా ప్రోత్సహించడం, కనుంగో పుస్తకం ప్రకారం, “పూర్తి సమయం పనిచేసే వారికి ఆర్ఎస్ఎస్ ఖర్చు లేకుండా ఉపాధి కల్పించగల విద్యా, ఇతర సంస్థల నియంత్రణ ద్వారా ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని అభివృద్ధి చేయడం” ఉన్నాయి.
సైద్ధాంతికంగా, దేవరస్ హిందూత్వ ఆకర్షణను విస్తృతం చేశాడు. 1974లో, “అంటరానితనం లాక్, స్టాక్, బారెల్‌కు వెళ్లాలి” అని ఆయన ప్రకటించారు. కేంబ్రిడ్జ్‌కు చెందిన నేహా చౌదరి, దేవరాస్ పౌర జాతీయవాదపు భాషలో హిందూ జాతీయతను పునర్నిర్మించారని గమనించి రాజ్యాంగవాదం, ప్రజాస్వామ్యం, సామాజిక సంక్షేమాన్ని జోడించారు.
పర్యవసానంగా, దేవరస్ రామ జన్మభూమి ఉద్యమానికి బీజాలు నాటారు.
క్రిస్టోఫ్ జాఫ్రెలాట్ గుర్తించినట్లుగా, 1979 లోనే హిందూ ఏకీకరణ రాజకీయాలను పునర్నిర్మించగలదని ఆయన భావించారు. ఆయన విశ్వ హిందూ పరిషత్‌ను పునరుద్ధరించారు. యాత్రలను ప్రారంభించారు. మొదట తమిళనాడులో దళితులను ఇస్లాంలోకి మార్చడానికి ప్రతిస్పందనగా, తరువాత హిందూ పునరుజ్జీవన ప్రాజెక్టుగా, “శక్తివంతమైన, ప్రజాదరణ పొందిన హిందూ చిహ్నం” కోసం ప్రయత్నించారు. దీనిని ఆయన రాముడిలో కనుగొన్నారు. ఇది 1992 లో బాబ్రీ మసీదు కూల్చివేతతో ముగిసి, బిజెపి అధిరోహణతో భారత రాజకీయాలను ప్రాథమికంగా మార్చే ఉద్యమానికి నాంది పలికింది.
కొత్త ముఖం
1994లో, రాజేంద్ర సింగ్ లేదా రజ్జు భయ్యా, ఆర్ఎస్ఎస్ అధిపతిగా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. అణు భౌతిక శాస్త్రవేత్త, ప్రొఫెసర్ అయిన సింగ్, ఆర్ఎస్ఎస్ కొత్త ముఖాన్ని – పండితుడు, బహిరంగంగా, ఆధునీకరణకు ప్రాతినిధ్యం వహించారు. ఆయన సంస్థాగత పారదర్శకతను, వ్రాతపూర్వక నివేదికలు, పని యొక్క గణాంక ఖాతాలను డిమాండ్ చేశారు.
“ఆర్ఎస్ఎస్ : ఎవల్యూషన్ ఫ్రమ్ ఎన్ ఆర్గనైజషన్ టు ఏ మూవెమెంట్” లో రతన్ శారదా, సింగ్ డేటాను కోరే అభ్యాసం ఒక ప్రమాణంగా మారిందని పేర్కొన్నారు. ఆయన జర్నలిస్టులు, మేధావులను కూడా దగ్గరకు చేసుకున్నారు. 1994లో, రాజేంద్ర సింగ్ లేదా రజ్జు భయ్యా, ఆర్ఎస్ఎస్ అధిపతిగా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. కళ్యాణ్ సింగ్, రాజ్‌నాథ్ సింగ్, అశోక్ సింఘాల్, ఉమా భారతి, కె.ఎన్. గోవిందాచార్య, మోహన్ భగవత్ వంటి తరం నాయకులకు సింగ్ మార్గదర్శకత్వం వహించారు.
పార్టీలకు అతీతంగా రాజకీయ నాయకులతో ఆయన అనుబంధం సంకీర్ణ రాజకీయాల్లో వాజ్‌పేయి ప్రభుత్వానికి ఊపిరి పోసింది. ఆయన పదవీకాలం బిజెపి తొలిసారి అధికారంలో ఉన్న సమయంలోనే జరిగింది. 1998 అణు పరీక్షలు, ఆర్ఎస్ఎస్ వ్యూహాత్మక ఆలోచనల ద్వారా ప్రభావితమయ్యాయని చెబుతూ, సంఘ్ విధానంపై పెరుగుతున్న ముద్రను నొక్కిచెప్పారు. రజ్జు భయ్యా హయాంలో, ఆర్ఎస్ఎస్ ఇకపై నీడలో లేదు – అది వ్యవస్థతో సంభాషణలో ఉంది.
భావజాలం- అధికారం
2000లో సంఘ్ నాయకత్వం చేపట్టిన సుదర్శన్ రాజీలేని ధోరణి అవలంభించి, సైద్ధాంతికంగా కఠినంగా వ్యవహరించారు. ఆయన ప్రపంచీకరణ, పెట్టుబడుల ఉపసంహరణ, విదేశీ పెట్టుబడులను వ్యతిరేకించారు. స్వదేశీపై తన దృష్టిని కేంద్రీకరించారు. పాలనా వాస్తవాల నేపథ్యంలో సైద్ధాంతిక స్వచ్ఛత పరిమితులను సుదర్శన్ యుగం చూపించింది. సుదర్శన్ చివరికి 2005లో వాజ్‌పేయి, అద్వానీలు యువ నాయకత్వానికి మార్గం చూపాలని ప్రకటించారు.
మాజీ జర్నలిస్ట్, బిజెపి నాయకుడు స్వపన్ దాస్‌గుప్తా 2000లో ఇండియా టుడేలో ఇలా రాశారు, “సుదర్శన్ తత్వవేత్త, ఫీల్డ్ మార్షల్ రెండింటినీ పోషించడానికి ఇష్టపడతాడు… సుదర్శన్ కి, రాజకీయాలు ఒక నలుపు-తెలుపు ఆట. సైద్ధాంతిక ఆధిపత్యం కోసం అంతులేని అన్వేషణలో భాగం.” గ్రాహం స్టెయిన్స్ హత్య తర్వాత ఆందోళన చెందుతున్న ఒక కార్యకర్తతో, “మీరు ఎందుకు ఆందోళన చెందుతున్నారు? పాంచజన్య వాస్తవ కథను ప్రచురించింది” అని చెబుతూ, మీడియా విమర్శలను కూడా ఆయన ప్రముఖంగా తోసిపుచ్చారు. సుదర్శన్ యుగం పాలనా వాస్తవాల ముందు సైద్ధాంతిక స్వచ్ఛత పరిమితులను చూపించింది.
భగవత్ హయాంలో
2009లో, మోహన్ భగవత్ ఆర్ఎస్ఎస్ నాయకత్వం చేపట్టారు. శిక్షణ ద్వారా పశువైద్యుడు. ఆయన గోల్వాల్కర్ తర్వాత అతి పిన్న వయస్కుడైన నాయకులలో ఒకరు. ఆయన పదవీకాలం సంఘ్ గొప్ప రాజకీయ విజయంతో: నరేంద్ర మోదీ పెరుగుదల, బిజెపి సంపూర్ణ ఆధిపత్యంతో సమానంగా ఉంది. సారాంశంలో కాకపోయినా, భగవత్ స్వరంలో ఆర్ఎస్ఎస్ ను ఆధునీకరించారు.
గోల్వాల్కర్ రచనలలోని పాత భాగాల నుండి దూరంగా ఉండటం, మనుస్మృతిలోని కులతత్వ భాగాలను తిరస్కరించడం, ఎల్జీబీటీ హక్కులను గుర్తించడం, ప్రతి మసీదు కింద శివలింగం కోసం వెతకవద్దని హిందువులను కోరడం (కాశీ, మధుర మినహా), పురుషాధిక్య సంఘ్‌లో మహిళలు పాల్గొనాలని పిలుపునివ్వడం, కుల వివక్షకు వ్యతిరేకంగా సామాజిక సామరస్య కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించడం – కాలానుగుణ అంశాలకు ఆయన స్పష్టంగా స్పందిస్తూ వచ్చారు.
ఈ మార్పును సంగ్రహంగా వివరిస్తూ, ఆయన తన ఆగస్టు 2025 ఉపన్యాస శ్రేణిలో “హిందూస్తాన్ హిందూ రాష్ట్రం కావడం ఆర్ఎస్ఎస్ స్థిర మతం (మారదు)” అని పేర్కొన్నారు. కానీ మిగతా వాటిపై తన అభిప్రాయాలను సవరించడానికి ఇది తెరిచి ఉంది. ఆయన హయాంలో, దేశవ్యాప్తంగా ఆర్ఎస్ఎస్ శాఖలు 40,000 కంటే తక్కువ నుండి 83,000కు పెరిగాయి.
మరీ ముఖ్యంగా, తన చారిత్రాత్మక లక్ష్యాలు – ఆర్టికల్ 370 రద్దు, రామాలయ నిర్మాణం – వీధి ఆందోళనల ద్వారా కాకుండా ప్రభుత్వ చర్య ద్వారా సాధించారు. ఇది ఆర్ఎస్ఎస్, బిజెపిల మధ్య సజావుగా కమ్యూనికేషన్, సమన్వయాన్ని సూచిస్తుంది. అయినప్పటికీ, భగవత్ అహంకారానికి వ్యతిరేకంగా కూడా హెచ్చరించారు.
2024లో బిజెపి అధ్యక్షుడు జె పి నడ్డా పార్టీ ఆర్ఎస్ఎస్ అవసరమైన సమయం నుండి పెరిగిందని, ఇప్పుడు తన స్వంత వ్యవహారాలను నడుపుకో గలుగుతుందని ప్రకటించినప్పుడు, భగవత్ ఇలా సమాధానం ఇచ్చారు: “సేవక్ (ప్రజలకు సేవ చేసేవాడు) అహంకారం (అహంకారం) కలిగి ఉండకూడదు.” అప్పటి నుండి మోదీ సంఘ్‌ను ప్రశంసిస్తున్నారు.
భగవత్ ఇప్పుడు విధ్వంసకర డిజిటల్ టెక్నాలజీలు, తరతరాలుగా మార్పు, అంతర్జాతీయ పరిశీలన ద్వారా సంస్థను నడిపించే భారమైన పనిని ఎదుర్కొంటున్నారు. హిందీ హృదయాన్ని చుట్టుముట్టే హిందూత్వ కథనం హిందూ లక్ష్యానికి సంబంధించిన అనేక అనుబంధం లేని పతాకధారులను సృష్టించింది. వారు సంఘ్ చర్చల విధానంతో తప్పనిసరిగా ఏకీభవించరు. ఆర్ఎస్ఎస్ 100 సంవత్సరాలు పూర్తి చేసుకుని భారత రాజకీయాలలో ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్న తరుణంలో, భగవత్ ముందున్న సవాలు అటువంటి శక్తులను అదుపు చేయడం.
(ఇండియన్ ఎక్సప్రెస్ నుండి) (ముగింపు)
More Stories
పాక్‌ వైమానిక దాడిలో ముగ్గురు ఆఫ్ఘన్ క్రికెటర్లు సహా 10 మంది మృతి
సత్యసాయి పోలీసుల అదుపులో మరి ఇద్దరు ఐఎస్ఐ ఉగ్రవాదులు
సొంత ఊరికే పికె అపరిచితుడు