మంగళవారం సాయంత్రం నేపాల్ ఆర్మీ చీఫ్ అశోక్ రాజ్ సిగ్దేల్ దేశాన్ని ఉద్దేశించి చేసిన ప్రసంగంలో శాంతి, శాంతిభద్రతల కోసం సాధారణ విజ్ఞప్తినే చేశారు. కానీ చాలా మంది దృష్టిని ఆకర్షించింది ఆయన వెనుక ఉన్న ఒక చిత్రం. 18వ శతాబ్దం మధ్యకాలంలో ప్రాదేశిక ఏకీకరణ ద్వారా ఆధునిక నేపాల్‌కు పునాదులు వేసిన మాజీ హిందూ రాజు పృథ్వీ నారాయణ్ షా చిత్రం సోషల్ మీడియాలో సంచలనం సృష్టించింది.
ఆ చిత్రం ఒక నిర్దిష్ట సందేశాన్ని, కొంత ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉందా? అనే ప్రశ్నలు తలెత్తుతున్నాయి. జనరల్ సిగ్దేల్ వెనుక పృథ్వీ నారాయణ్ షా చిత్రం ఉండటాన్ని కొందరు “భారీ అభివృద్ధి” అని, మరికొందరు “అతిపెద్ద ఆప్టిక్ సిగ్నల్” అని, ఒక పరిశీలకుడు దానిని “పెద్ద ప్రకటన” అని అభివర్ణించారు. నేపాల్, దాని ఆధునిక చరిత్రలో ఎక్కువ భాగం, షా రాజవంశం పాలించిన రాచరికం కొనసాగింది.
వాస్తవానికి, 2008లో షా రాజవంశానికి ప్రస్తుత అధిపతి అయిన రాజు జ్ఞానేంద్ర షాను మావోయిస్టు తిరుగుబాటు తొలగించే ముందు ఇది చివరి హిందూ రాజ్యం. 17 సంవత్సరాలలో 13 ప్రభుత్వాల మార్పిడి తర్వాత ఈ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాచరిక అనుకూల నిరసనలను ఈ దేశం చూసింది. అవినీతి, బంధుప్రీతిపై నిరాశల మధ్య రాజరిక పునరాగమనం గురించి చర్చలతో ఆ దేశం హోరెత్తింది.
కెపి శర్మ ఓలి ప్రభుత్వం తాజాగా పడిపోయింది. తన ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా నిరసనలు నేపాల్‌ను అల్లకల్లోల స్థితిలోకి నెట్టడంతో ఓలి రాజీనామా తర్వాత సిగ్డెల్ ప్రసంగించారు. ఈ అస్థిర సమయంలో, ప్రశాంతత కోసం సిగ్డెల్ చేసిన విజ్ఞప్తి, అతని వెనుక పృథ్వీ నారాయణ్ షా చిత్రం ఉండటం అత్యంత ఉత్సుకతను రేకెత్తించింది. “ఇది ప్రపంచానికి ఏ సంకేతాన్ని పంపుతుందో ఆశ్చర్యంగా ఉంది” అని ఒకరు ఎక్స్ లో రాశారు.
మరొకరు ఈ చిత్రాన్ని “వెలువరించగల అతిపెద్ద ఆప్టికల్ సిగ్నల్” అని పిలిచారు. మూడవ వ్యక్తి ముందుకు వెళ్లి, “ఇది రాచరికం పునరాగమన సంకేతమా? హిందూ దేశంగా త్వరలో నేపాల్‌కు తిరిగి వస్తుందా?” అని ప్రశ్నించారు. పృథ్వీ నారాయణ్ షా ఇమేజ్‌ను భవిష్యత్తులో ఏమి జరుగుతుందో తెలియజేసే సంకేతంగా లేదా జనరల్ సిగ్డెల్ సందేశాన్ని ఊహించినప్పటికీ, మాజీ రాజు నేపాల్ సైన్యంలో ప్రత్యేక స్థానాన్ని కలిగి ఉన్నాడని గమనించాలి.
అనేక కార్యక్రమాలు, సంస్థలు, సైనిక మౌలిక సదుపాయాలు పృథ్వీ నారాయణ్ షా పేరుతో కొనసాగుతున్నాయి. నేపాల్ సైన్యంలో ఆయనకు గల గౌరవనీయమైన స్థితిని ప్రతిబింబిస్తుంది. 2024 సెప్టెంబర్‌లో సిగ్డెల్ నేపాల్ సైన్యానికి బాధ్యతలు స్వీకరించినప్పుడు కూడా, పృథ్వీ నారాయణ్ షా మరొక చిత్రం నేపథ్యంలో ప్రముఖంగా కనిపించింది. ప్రస్తుత సందర్భంలో ఈ చిత్రం కూడా ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంటుంది.
ఈ సంవత్సరం ప్రారంభంలో, రాచరికం తిరిగి రావాలని డిమాండ్ చేస్తూ ఖాట్మండు గుండా కవాతు చేసిన మాజీ మావోయిస్టు గెరిల్లా దుర్గా ప్రసాయి ఇటీవల జనరల్ జెడ్ నేతృత్వంలోని నిరసనలకు మద్దతు ఇచ్చాడు. హిమాలయ దేశం రాజకీయ భవిష్యత్తుపై చర్చల్లో పాల్గొన్నాడు. కాబట్టి, ఆధునిక నేపాల్‌కు పునాదులు వేసిన హిందూ రాజు పృథ్వీ నారాయణ్ షా ఎవరు? నేపాల్ సైన్యానికి ఆయన చేసిన కృషి ఏమిటి? అనే ఆసక్తి సహజంగానే కలుగుతుంది.
గూర్ఖా రాజ్యంలో జన్మించిన పృథ్వీ నారాయణ్ షా (1723–1775) 20 సంవత్సరాల వయసులో సింహాసనాన్ని అధిష్టించి ఆధునిక నేపాల్ రూపశిల్పి అయ్యారు. రాజ్‌పుత్ మూలానికి చెందిన షా రాజవంశం నుండి వచ్చిన భక్తుడైన హిందువు. వ్యూహాత్మక విజయాలు, దౌత్యం, పొత్తుల ద్వారా బైసే, చౌబీసే రాజ్యం వంటి 50 కి పైగా విచ్ఛిన్నమైన రాజ్యాలను ఏకం చేశారు.
ఆయన జైత్రయాత్ర 1744లో టిబెట్‌కు కీలకమైన వాణిజ్య మార్గం అయిన నువాకోట్‌ను స్వాధీనం చేసుకోవడంతో ప్రారంభమయింది. 1769లో ఖాట్మండు లోయలోని మల్లా రాజ్యాలను (ఖాట్మండు, పటాన్, భక్తపూర్) స్వాధీనం చేసుకోవడంతో ముగిశాయి. కొంతమంది పండితులు పృథ్వీ నారాయణ్ షా నేపాల్ ఏకీకరణను అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలను రూపొందించడంలో జార్జ్ వాషింగ్టన్ పాత్రతో పోల్చారు.
బ్రిటిష్ ఇండియా నుండి స్వాతంత్ర్యాన్ని కొనసాగించడానికి సరిహద్దులను మూసివేసి, బహుళజాతి “నాలుగు కులాలు, 36 జాతుల తోట”ను ప్రోత్సహించాడు. షా సైనిక ప్రతిభ నేపాల్ సైన్యానికి పునాది వేసింది. ఆయన గూర్ఖా దళాలను క్రమశిక్షణ కలిగిన యూనిట్‌గా సంస్కరించి, ఆధునిక శిక్షణ, అగ్గిపుల్లలు వంటి ఆయుధాలు, కొండ ప్రాంతాలకు అనువైన గెరిల్లా వ్యూహాలను ప్రవేశపెట్టారు.
1762 నాటికి, ఆయన శ్రీనాథ్, కాళీ బక్ష్, బర్దా బహదూర్, సాబుజ్ అనే ప్రధాన బెటాలియన్లను ఏర్పాటు చేశారు, గురుంగ్, మాగర్, ఛెత్రి, ఠాకూరి వంశాల నుండి సుమారు 50,000 మంది సైనికులను తీసుకున్నారు. పృథ్వీ నారాయణ్ షా ఆర్మీ హాస్పిటల్, బ్యారక్‌లు వంటి నేపాల్ సంస్థలు ఆయన పేరుతో ఉన్నాయి. ఇది రాచరికం ముగిసిన తర్వాత కూడా నేపాల్ సైన్యం ఆయనపై చూపే శాశ్వత గౌరవాన్ని చూపిస్తుంది.
2000ల మధ్యలో, పుష్ప కమల్ దహల్ ప్రచండ నేతృత్వంలోని మావోయిస్టు తిరుగుబాటుదారులు “ఫ్యూడల్” రాజకుటుంబానికి వ్యతిరేకంగా “ప్రజా యుద్ధం” ప్రారంభించారు. దీనిలో 17,000 మంది మరణించారు. చైనా మద్దతుతో, వారు రాజు జ్ఞానేంద్ర ప్రత్యక్ష పాలనను తొలగించిన 2006 నిరసనల కోసం ఏడు పార్టీల కూటమితో జతకట్టారు. 2007 తాత్కాలిక రాజ్యాంగం లౌకికవాదాన్ని ప్రకటించింది. మావోయిస్టుల ఆధిపత్యంలో (220 సీట్లు గెలుచుకున్న) 2008 రాజ్యాంగ సభ 240 సంవత్సరాల షా రాజవంశాన్ని రద్దు చేసి, గణతంత్రాన్ని స్థాపించింది. ప్రచండ నేపాల్ కు మొదటి గణతంత్ర ప్రధానమంత్రి అయ్యాడు. జ్ఞానేంద్ర షా రాజభవనాన్ని విడిచిపెట్టారు.
2008లో నేపాల్ గణతంత్రంగా మారడంతో షా రాజవంశం పాలన ముగిసినప్పటికీ, రాచరిక అనుకూల ఉత్సాహం అప్పటి నుండి కొనసాగుతూనే ఉంది. ఆసక్తికరంగా, రాష్ట్రీయ ప్రజాతంత్ర పార్టీ, రాజకుటుంబ అనుకూలులు, హిందూ జాతీయవాదులు, హిందూ జాతీయవాదులు, సమాఖ్య వ్యతిరేకులు చేరి ఖాట్మండులో భారీ రాచరిక అనుకూల ప్రదర్శనలు నిర్వహించిన కొన్ని నెలల తర్వాత జెన్ జెడ్ నిరసనలు వస్తున్నాయి.
గత మార్చిలో, మాజీ మావోయిస్టు గెరిల్లా దుర్గా ప్రసాయి, ఒకప్పుడు తిరుగుబాటుదారులకు ఆశ్రయం ఇచ్చిన వివాదాస్పద వ్యాపారవేత్త, కీలక ఆందోళనకారుడిగా ఎదిగారు. రాజ్యాంగ రాచరికం, హిందూ రాష్ట్ర హోదా పునరుద్దరించడంతో పాటుసమాఖ్యవాదాన్ని రద్దు చేయాలని డిమాండ్ చేస్తూ ఖాట్మండులోని టింకునేలో జాయింట్ పీపుల్స్ మూవ్‌మెంట్ కమిటీ ర్యాలీకి ప్రసాయి నాయకత్వం వహించారు.
రాష్ట్రీయ ప్రజాతంత్ర పార్టీ మద్దతుతో జరిగిన ఆందోళన ప్రాణాంతకంగా మారింది. ఇద్దరు వ్యక్తులు మరణించారు, 100 మందికి పైగా గాయపడ్డారు. భవనాలను దగ్ధం చేశారు. రాచరిక అనుకూల నిరసన సందర్భంగా నేపాల్ మాజీ ఉప ప్రధానమంత్రి, రాష్ట్రీయ ప్రజాతంత్ర పార్టీ చీఫ్ కమల్ థాపా, “అవినీతి వ్యవస్థ, అవినీతి పాలకుల నుండి మనల్ని మనం విముక్తి చేసుకోవాలి. హిందూ దేశాన్ని, రాచరికాన్ని పునరుద్ధరించాలనే మా సంకల్పం మరింత బలపడింది” అని ప్రకటించారు.
“పబ్లిక్ కమాండర్” గా పిలువబడే ప్రసాయి, సాయుధ వాహనంలో బారికేడ్లను బద్దలు కొట్టడంతో పోలీసులు టియర్ గ్యాస్, లైవ్ రౌండ్లు ప్రయోగించారు. ఆయన భారతదేశానికి పారిపోగా, అస్సాంలో అరెస్ట్ చేసి, నేపాల్ పోలీసులకు అప్పగించారు. జైలు శిక్ష అనుభవించాడు. అయితే, రోజుల తర్వాత అతను బెయిల్‌పై విడుదలయ్యాడు.
కె.పి. శర్మ ఓలి ప్రభుత్వం చేపట్టిన అణచివేత చర్య కారణంగా రాజకుటుంబ సభ్యులు సహా కనీసం 51 మందిని అరెస్టు చేశారు. మాజీ రాజు జ్ఞానేంద్ర షాపై నష్టపరిహారం విధించారు. రాజ విశ్వాసులు షా కార్యాలయాన్ని స్థిరత్వానికి చిహ్నంగా చూస్తుండగా, రాజు నారాయణ్ షా చిత్రం, జనరల్ జెడ్ నిరసనలకు ప్రసాయి మద్దతు ఇవ్వడం ప్రాముఖ్యత సంతరింపచేసుకొని, ఊహాగానాలకు మరింత బలం చేకూరుస్తుంది.
సంబంధితమైనా కాకపోయినా, 2008లో హిందూ రాచరికాన్ని కూల్చివేసిన కమ్యూనిస్టులు ఇప్పుడు కమ్యూనిజానికి వ్యతిరేకంగా ఒక సామూహిక ఉద్యమాన్ని ఎదుర్కొంటున్నారని ఒక ఎక్స్ పోస్ట్ ఎత్తి చూపింది. “విషయాలు పూర్తిగా మారిపోయాయి” అని ఆ వ్యక్తి పోస్ట్ చేశాడు. ప్రస్తుతానికి, నేపాల్‌లో, జనరల్ సిగ్డెల్ నేతృత్వంలోని సైన్యం ఆ స్థానం ఆక్రమించింది. 250 సంవత్సరాల క్రితం రాజు పృథ్వీ నారాయణ్ షా స్థాపించిన అదే సైన్యం కావడం గమనార్హం.
More Stories
పాక్‌లో యథేచ్ఛగా మానవ హక్కుల ఉల్లంఘన
తక్కువ స్థాయిలో ద్రవ్యోల్బణం .. ఎస్బీఐ అంచనా
అమెరికాలో మొదలైన ‘షట్‌డౌన్’