కె ఎ బదరీనాథ్
బ్రిటిష్ ఆక్రమణకు వ్యతిరేకంగా ‘స్వరాజ్యం’ కోరుతూ ఐక్య భారత్ కోసం పోరాడుతున్న అందరు స్వాతంత్ర్య సమరయోధుల మనసులను ఆకర్షించిన జాతీయ గీతం ‘వందేమాతరం’ 150 సంవత్సరాలు పూర్తి చేసుకుంది. బంకించంద్ర చటోపాధ్యాయ 1875లో ఈ పద్యాలను రాశారు. ఇది విదేశీ పాలన, వస్తువులు, సేవలను పూర్తిగా స్వేచ్ఛగా తిరస్కరించడం ద్వారా సంపూర్ణ స్వాతంత్య్రంకోసం పిలుపుగా ఈ గీతం మారింది.
ఈ పాట అంతర్గత, బాహ్య సవాళ్లను అధిగమించి 1.5 బిలియన్ల జనాభా కలిగిన ఐక్య, అభివృద్ధి చెందిన దేశానికి ప్రేరణగా ఉపయోగపడుతుంది. సరిగ్గా, ఈ వారం ప్రారంభంలో జబల్పూర్‌లో మూడు రోజుల సమావేశం నిర్వహించిన రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్ (ఆర్ఎస్ఎస్) కేంద్ర కార్యనిర్వాహక మండలి ‘వందేమాతరం’ స్ఫూర్తిని జరుపుకోవడానికి, పునరుద్ధరించడానికి ఒక సంవత్సరం పాటు ప్రచారం చేయాలని ప్రకటించింది.
దీనిని మొదట 1896లో కాంగ్రెస్ సమావేశంలో భారతరత్న రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ గాత్రదానం చేశారు. కాంగ్రెస్ సమావేశంలోని ప్రతినిధులు ఈ జాతీయ గీతానికి ఆకర్షితులయ్యారు. ఇది బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా ‘మంత్రం’గా మారిపోయింది. మహర్షి అరబిందో, మేడమ్ భికాజీ కామా, సుబ్రహ్మణ్య భారతి, లాలా హారదయాల్, లాలా లజపతి రాయ్ వంటి ప్రముఖులు, దయానంద సరస్వతి వంటి సంస్కర్తలు కూడా పాడారు.
తోటి స్వదేశీయులకు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులకు రాసిన లేఖలలో కూడా ప్రజలను పలకరించడానికి మహాత్మా గాంధీ ‘వందే మాతరం’ను నేర్పుగా ఉపయోగించారు. ‘వందే మాతరం’ 100 సంవత్సరాలు నిండినప్పుడు, వ్యంగ్యంగా, అప్పటి ప్రధానమంత్రి శ్రీమతి ఇందిరా గాంధీ అంతర్గత అత్యవసర పరిస్థితిని విధించి, పౌరుల ప్రాథమిక, ప్రజాస్వామ్య హక్కులను తుంగలో తొక్కిన తర్వాత 1975లో కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వం ఈ పాటను పరిమితం చేసింది.
పార్లమెంటు ఉభయ సభలు సహా చాలా ప్రజాస్వామ్య సంస్థలను రద్దు చేశారు. అధికారంలో ఉండటానికి రెండు సంవత్సరాల పాటు పిచ్చి అప్రజాస్వామిక పాలనను ప్రారంభించాయి. అందువల్ల, న్యూఢిల్లీలో నేరపూరిత పాలన భారాన్ని భరించిన మొత్తం సంఘ పరివార్, 50 సంవత్సరాల తర్వాత ‘వందే మాతరం’ స్ఫూర్తిని రగిలించాలని నిర్ణయించుకున్నట్లు తెలుస్తోంది.
జాతీయ గీతంతో సమానంగా పరిగణించబడే జాతీయ గీతం, కులం, మతం, లింగం, ప్రాంతం, మతం, విశ్వాసం ఆధారంగా సమాజపు ప్రాథమికాలను బలహీనపరచడానికి ప్రయత్నిస్తున్న విభజన శక్తులకు వ్యతిరేకంగా మొత్తం దేశ పౌరులను ఏకం చేయడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.
విదేశీ శక్తులతో సంబంధాలు కలిగి ఉన్న విచ్ఛిన్న శక్తులకు వ్యతిరేకంగా ‘స్వ’ (స్వయం), ‘భారతీయత’ స్ఫూర్తిని తిరిగి రగిలించడానికి ‘వందేమాతరం’ గొప్ప సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంది. గ్రామాలు, కౌంటీలు, సమాజాల నుండి మొత్తం దేశం వరకు, వందేమాతరం భారతదేశానికి చెందినదనే భావాన్ని కలిగించగలదు. దాని నాగరికత విలువలను పునరుజ్జీవింపజేయగలదు. దాని వైవిధ్యాన్ని జరుపుకోగలదు. ఇతర దేశాలు కూడా ముందుకు సాగడానికి దృఢమైన మార్గాన్ని ఏర్పాటు చేయగలదు.
ఆర్ఎస్ఎస్ సర్ కార్యవాహ దత్తాత్రేయ హోసబలే కొన్ని వర్గాలలోని తేడాలను పక్కనపెట్టి, జాతీయ పునరుజ్జీవనం, అభివృద్ధి, భారతదేశంలో సమ్మిళిత శ్రేయస్సును తీసుకురావడానికి ప్రాతిపదికగా ‘స్వ’ స్ఫూర్తిని పునరుద్ధరించాలని నొక్కి చెప్పారు. ‘స్వ’లో దేశీయ వనరులు, ప్రతిభ, ఆలోచనలు, ఆవిష్కరణలు, భారతీయతను నిర్వచించే సాంకేతికతపై ఆధారపడటం ఉంటుంది. ఉదాహరణకు శ్రీధర్ వెంబు అరట్టై వాట్సాప్ తో పోలిస్తే మన ప్రాథమిక కమ్యూనికేషన్ మాధ్యమం కావచ్చు.
ఉదాహరణకు, రష్యా వారి ఎస్ జె-100 విమానాలను నిర్మించడం కంటే ప్రయాణీకుల, యుద్ధ విమానాలకు శక్తినిచ్చే మన స్వంత కావేరీ ఇంజిన్‌ను నిర్మించడం మన ప్రాధాన్యతగా ఉండాలి. దత్తాత్రేయ హోసబాలే చెప్పినట్లుగా, ‘స్వా’ లేదా ‘స్వదేశీ’ అనేది భారత్ దృక్కోణంలో పూర్తి ‘ఒంటరితనం’గా అనువదించకూడదు. దీని అర్థం దేశీయ వనరులు, దేశీ ప్రతిభ, స్వదేశీ సాంకేతికతలు, ఆవిష్కరణలు, మానవ మనస్సుపై భారీగా ఆధారపడటం.
ఏరోస్పేస్ ఇంజనీరింగ్, రక్షణ ఉత్పత్తి నుండి సమాచార సాంకేతికత వరకు, స్వావలంబన అనేది స్ఫూర్తి, కంటెంట్ లేదా ప్రక్రియలలో కీలక పదంగా మారాలి. బహుళ ప్రపంచ భాగస్వామ్యాలతో కలిపి ప్యూరిటన్ ‘స్వదేశీ’ మార్గం భారత్ తన సామాజిక-ఆర్థిక పునరుజ్జీవనం కోసం చేసే ప్రచారానికి స్థితిస్థాపకతను తెస్తుంది. భారత్ తన రాకెట్లు, క్షిపణులకు శక్తినిచ్చే క్రయోజెనిక్ ఇంజిన్ల సాంకేతికతను తిరస్కరించడానికి అమెరికా ఒత్తిడికి లోనవుతున్న రష్యాను గుర్తుచేసుకుంటారు.
రష్యన్ అంతరిక్ష సంస్థ గ్లావ్‌కాస్మోస్ క్రయోజెనిక్ ఇంజిన్ల సాంకేతికతను తిరస్కరించడానికి భారత అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ (ఇస్రో)తో 1994లో చేసుకున్న ఒప్పందాన్ని సవరించింది. తొమ్మిది ఇంజిన్ల సరఫరాకు పరిమితం చేసింది. ఇస్రో శాస్త్రవేత్తలు బూడిద నుండి లేచి అంతరిక్ష రంగంలో ఆధిపత్యం చెలాయించడానికి ప్రపంచ అంతరిక్ష శక్తులను అధిగమించారు. ఈ ప్రచారంలో ప్రధాన సానుకూలత ఏమిటంటే, నరేంద్ర మోదీ నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వం ‘వందేమాతరం’పై పరివార్ ప్రచారంలో చేరడం.
ఇటీవలి హోం మంత్రిత్వ శాఖ మెమోరాండం ఏదైనా సంకేతమైతే, ప్రధానమంత్రి మోదీ నవంబర్ 7 శుక్రవారం ‘వందేమాతరం’ స్ఫూర్తిని తిరిగి రగిలించడానికి దేశాన్ని నడిపిస్తారు. అది అక్షయ నవమి. గత నెలలోనే, కేంద్ర మంత్రివర్గం ఒక తీర్మానం ద్వారా వచ్చే ఏడాది నవంబర్ 7 వరకు ‘వందేమాతరం’ జరుపుకోవాలని నిర్ణయించింది. ప్రతి స్థాయిలోనూ పాలన ‘స్వదేశీ’ని ‘మంత్రం’గా స్వీకరించినట్లయితే ఈ ప్రచారం మరింత ప్రయోజనకరంగా మారుతుంది.
ప్రతి రంగంలోనూ ‘స్వ’ స్ఫూర్తిని వర్తింపజేస్తే జపాన్ లేదా జర్మనీని అధిగమించి, ఆర్థిక రంగంలో చైనా, అమెరికాలతో పోలిస్తే అగ్రస్థానంలో నిలిచేందుకు పోటీ పడటం సాధ్యమవుతుంది. పాలన సంస్కరణల నుండి భారత ప్రజల విభిన్న భాషలను జరుపుకోవడం వరకు, ప్రభుత్వాలు, రాజకీయ నిర్మాణాలు, నాయకత్వం ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి.
* రచయిత న్యూఢిల్లీలోని నిష్పక్షపాత మేధోబృందం సెంటర్ ఫర్ ఇంటిగ్రేటెడ్ అండ్ హోలిస్టిక్ స్టడీస్ డైరెక్టర్ & చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్
More Stories
ఉగ్ర యత్నం భగ్నం చేసిన శ్రీనగర్ పోలీసులు.. ముగ్గురు అరెస్ట్
బిహార్‌ చరిత్రలో ఎన్నడూ చూడని స్థాయిలో పోలింగ్‌
అజిత్ పవర్ కుమారుడి `భూమి కుంభకోణం’పై దర్యాప్తు!